بسیاری از جرائم در زمانی اتفاق می‌افتد که شاهدی در آن مکان حضور ندارد، فرد دعوی نمی‌تواند از شاهد برای اثبات ادعای خود استفاده کند و یا اگر شاهدی وجود داشته‌باشد، حاضر به ادای شاهد نیست. شاید برایتان سؤال باشد در مواردی که دادگاه نیاز به شهادت شهود پیدا می‌کند، در صورت عدم حضور شاهد یا نداشتن شاهد در دادگاه، دعوی چه کاری می‌تواند انجام دهد؟ آیا روش قانونی دیگری است تا بتواند ادعای خود را شاکی اثبات کند؟ کارشناسان گروه کیا وکیل در این زمینه به‌کمک شما می‌آیند.
عناوین صفحه
چگونه ادعای خود را با نداشتن شاهد در دادگاه ثابت نماییم؟
نبود شاهد در دادگاه‌های کیفری و حقوقی ممکن است، باعث شود شاکی و متشاکی نتوانند سخنان خود را اثبات کنند و با مشکل مواجه شوند، اما در صورتی که بتوانند به سایر ادله دعوی در حقوق کیفری و حقوقی استناد کنند، می‌توانند مشکل نبود شاهد را رفع کنند.
یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها جهت اثبات ادعا و احقاق در آیین دادرسی هم در حقوق کیفری و هم در امور حقوقی، شهادت شهود است. به‌بیان‌دیگر با داشتن شاهد و مطلعین در خصوص پرونده، بسیاری از دعاوی حقوقی و کیفری، قابل‌اثبات هستند و قاضی دادگاه با شهادت طرفین می‌تواند، رأی صادر کند. البته در صورتی که تعداد شهود و همچنین شرایط قانونی برای شهادت را داشته‌باشند، در غیر این صورت شهادت آن‌ها رد می‌شود.
اما عده‌ای تصور می‌کنندکه برای اثبات هر گونه دعاوی حقوقی و کیفری نیاز به شاهد و شهادت است و در غیر این صورت دعوی آن‌ها قابل‌اثبات نیست. در این قسمت به سؤال در صورت نداشتن شاهد در دادگاه حقوقی و کیفری و چگونگی اثبات ادعای خود پاسخ می‌دهیم:
در صورت نداشتن شاهد در دادگاه حقوقی چه باید کرد؟
براساس قوانینی که در ایران وجود دارد، یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای اثبات ادعا و احقاق در امور کیفری و حقوقی، شهادت شهود است. به‌طور کلی شهادت در دادگاه حقوقی و کیفری به‌دلیل این است، افرادی را که از موضوع و اتفاق‌افتاده مطلع هستند، به‌عنوان شاهد نزد قاضی اعلام می‌کنند تا قاضی از روند پرونده مطلع شود؛ زیرا ممکن است اتفاق صورت‌گرفته به نفع یا ضرر دیگری باشد.
شرایط شاهد برای حضور در دادگاه برای اینکه شاهدان بتوانند شهادت بدهند، باید مطابق قوانین وضع‌شده باشند. برای مثال شاهد باید عاقل، بالغ، مؤمن و حلال‌زاده باشد؛ همچنین فردی که شهادت می‌دهد، نباید موضع خاصی را بگیرد و دشمنی یا کینه‌ای با شخصی که علیه آن شهادت می‌دهد، داشته‌باشد. گاهی‌وقت‌ها شاکی و متشاکی شاهد دارند، اما تعداد شاهدان و رأی آن‌ها به تعداد لازم نیست و یا اینکه شرایط قانونی برای شهادت را ندارند.
اگر شاهد دارای شرایط قانونی نبود در این صورت می‌توان افراد را برای ادای شهادت نزد قاضی برد، اما پذیرش شهادت و اعتبار سخنان آن‌ها در اختیار قاضی دادگاه است. قاضی می‌تواند، شهادت فرد شهادت دهنده‌ای را که دارای شرایط قانونی نیست را رد کند یا به سخنان آن گوش دهد و علم قاضی ایجاد شود و بر اساس آن حکم صادر کند.
اگر تعداد شاهد در دادگاه به‌اندازه بود و همگی شرایط قانونی را داشتند، قاضی دادگاه موظف است به شهادت آن‌ها گوش دهد و به نفع شخص، حکم صادر کند. چنین شهادتی را شهادت شرعی می‌گویند.
در صورت نداشتن شاهد در دادگاه گاهی‌وقت‌ها شاکی و متشاکی فردی را ندارند تا بتوانند از حقوق آن‌ها در دادگاه در خصوص پرونده دفاع کنند، یعنی شاهد ندارند. در چنین صورتی می‌توانند از سایر ادله دعوی بری اثبات حقوق خود در امور حقوقی مانند سند، تحقیق در محل، استفاده از کارشناسی دادگاه یا سایر اسناد مدارکی که در حل پرونده کمک می‌کند، استفاده‌کنند. شرایط پذیرش هر کدام احکام و شرایط خود را دارد و نبود شاهد در دادگاه مانعی برای اثبات شدن دعوی نیست؛ بنابراین نبود شاهد در دادگاه حقوقی، مانع از جریان یافتن دعوی نمی‌شود و شاکی و متشاکی می‌توانند با استناد به سایر ادله برای اثبات دعوی، ادعای خود را ثبت کنند.
در صورت نداشتن شاهد در دادگاه کیفری چه باید کرد؟
همه دعاوی حقوقی نیستند و بعضی جرائم در دسته امور کیفری قرار می‌گیرند که هر یک از طرفین خواهان اثبات می‌باشند. این سؤال پیش می‌آید در صورت نبود شاهد در دادگاه کیفری، چه آثاری در پی دارد؟ و حکم آن چیست؟
به‌طور کلی زمانی که از شهادت شهود در جرائم کیفری صحبت می‌کنیم، به این منظور است که شخصی شاهد اعمال یا گفتارهایی بوده که نقش مهمی در تعیین و اثبات موضوع پرونده فرد شاکی و متشاکی دارد. برای مثال در جرمی مانند زنا تنها فردی می‌تواند، شهادت دهد که آمیزش جنسی میان زن و مرد را دیده باشد؛ بنابراین علاوه بر اقرار فرد متشاکی و علم قاضی، شهادت شهود نقش مهمی در تعیین و اثبات جرم آن خواهد داشت. در چنین صورتی شخص دعوی باید شهود خود را به دادگاه معرفی کند و دادگاه با شنیدن اظهارات شهود و در صورتی که شرایط قانونی شاهد را داشته‌باشد و تعداد آن‌ها به‌اندازه باشد، قاضی حکم را صادر نماید.
اما اثبات حق و حقوق در بعضی جرائم که شهود زیادی را می‌خواهد، دشوار است. برای مثال اثبات زنا در صورت داشتن 4 شاهد مرد و یا 3 مرد و 2 زن امکان‌پذیر است. در بسیاری از موارد به‌دلیل نداشتن و به‌حد نصاب نرسیدن تعداد شهود، مانع از اثبات جرم زنا می‌شود. در این موارد نداشتن شاهد در دادگاه کیفری، مشکلی بزرگ برای اثبات پرونده به‌شمار می‌رود و فرد نمی‌تواند هر تعداد شاکی که دارد را معرفی کند به دادگاه، تا شاید بتواند موجب علم قاضی شود.
در صورت نداشتن شاهد به تعداد کافی چه باید کرد؟
در این‌گونه موارد باید توجه داشت که ارائه نکردن تعداد شهود معین‌شده به‌ویژه در جرائمی که جنبه حیاتی دارند، ممکن است به ضرر شاکی باشد و باعث شود، فرد متهم بعد از اثبات‌نشدن موضوع بتواند علیه شاکی درخواست اعاده حیثیت کند؛ زیرا بر اساس قانون مجازات اسلامی، در صورتی که فردی جرمی را به شخص دیگری نسبت بدهد و نتواند آن را اثبات کند، متهم می‌تواند به‌اتهام افترا از آن شکایت کند.
بنابراین نداشتن شاهد در دادگاه کیفری همیشه به‌عنوان مانعی از اثبات جرم نیست. چرا که بعضی مواقع می‌توان برای اثبات ادعا و احقاق حق در امور کیفری با سایر ادله جرم را ثابت کرد. برای مثال در جرمی مانند سرقت، فیلم دوربین‌های مدار بسته در محل وقوع اتفاق یا انگشت‌نگاری و تحقیقات پلیس کمک بزرگی در اثبات جرم سرقت دارند و در برخی دیگر از جرائم کیفری، قاضی ممکن است با سؤال و جواب کردن متهم به‌نوعی باعث اقرار به جرم خود شود.
با این تفاسیر باید گفت هر جرم، ادله اثبات خاص خود را دارد و در صورتی که بتوان به سایر ادله برای اثبات جرم استناد کرد، نداشتن شاهد در دادگاه کیفری، اثر حقوقی خاصی را به‌دنبال ندارد، اما در جرائمی که شهادت شهود مهم‌ترین راه اثبات است، نداشتن شاهد دارای شرایط و شهود به تعداد کافی، ممکن است در اثبات دعوی تأثیر گذار باشد و بهتر است، فرد از شکایت خود صرف‌نظر کند.
در صورت نداشتن شاهد در دادگاه می‌توان ادعای خود را ثابت کرد؟
در قسمت‌های قبل تفسیری در مورد نبود شاهد در دادگاه حقوقی و کیفری داشتیم، اما در این قسمت قصد داریم، بدانیم که در صورت نبود شاهد در دادگاه آیا می‌شود ادعای خود را ثابت کرد؟
در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که شهادت شهود یکی از مهم‌ترین و قابل اطمینان‌ترین دلایل برای اثبات دعوی حقوقی و کیفری به‌حساب می‌آید، اما اثبات کردن مدعی فقط منوط بر شهادت شهود نیست، بلکه جرائم و مجازات‌های زیادی را می‌توان با دلایل دیگری مانند اقرار متهم، علم قاضی، سوگند و… اثبات کرد. پس در صورت نداشتن شاهد و یا شاهد دارای شرایط، اگر بتوانید به دیگر ادله استناد کنید، مشکلی در روند پرونده به وجود نمی‌آورد.
در بسیاری از امورحقوقی می‌توانید، در صورت نداشتن شاهد در دادگاه، تقاضای تحقق و بررسی محلی و یا تقاضای صدور کارشناسی را از دادگاه داشته‌باشید. براساس قوانین فعلی، اقوام و بستگان می‌توانند در صورتی که شاهد موضوعی بودن در دادگاه حاضر شوند و شهادت دهند؛ زیرا در گذشته شهادت اقوام و بستگان در دادگاه ممکن نبود.
جمع‌بندی
وجود شاهد یکی از مهم‌ترین گزینه‌ها برای اثبات ادله دعوی است، اما بسیاری از جرائم هنگامی اتفاق می‌افتد که شاهدی در آن مکان حضور ندارد و یا شاهد دارای شرایط قانونی نیست. در صورت نداشتن شاهد در دادگاه می‌توانید با استناد به سایر ادله بسیاری از دعاوی حقوقی و کیفری را اثبات کنید. برای مثال در صورت نداشتن شاهد تقاضای تحقق و بررسی محلی و یا صدور کارشناسی، سند، حکم دوربین‌های محل و… از دادگاه تقاضا کنید. برای اینکه بتوانید در خصوص پرونده کیفری و حقوقی خود بهترین عملکرد را داشته‌باشید، بهتر است قبل از هر چیزی اطلاعات کسب کنید. امیدوارم این مطلب برایتان مفید بوده باشد.