وصول چک پس از فوت صادرکننده چک یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های افراد به شمار می‌رود. البته میزان اهمیت این موضوع قابل کتمان نیست. اگر شما نیز در قبال فروش محصول یا ارائه خدمات خود چک دریافت کرده‌اید، به‌احتمال زیاد این موضوع به ذهنتان خطور کرده است.
در این نوشته گروه حقوقی کیاوکیل قصد دارد اطلاعاتی که دانستن آنها در این مورد ضروری است را در اختیار شما قرار دهد. پس به مطالعه این مطلب بپردازید تا با شرایط و مراحل وصول این نوع چک‌ها آشنا شوید.
عناوین صفحه
نگاهی کلی به چک
پیش از بررسی وصول چک پس از فوت صادرکننده چک، بهتر است در مورد اینکه چک چیست و با چه شرایطی وصول می‌شود؟ اطلاعاتی را به دست آورد.
چک برگه‌ای باارزش مالی بسیار زیادی است که مقدار مبلغ خرید در حال حاضر در آن نوشته می‌شود و در زمان آینده قابلیت نقدینگی را دارد. پس از توافق مقدار مبلغ قابل درج در چک، صادرکننده چک مبلغ موردنظر را در آن نوشته و سپس برای وصول آن را امضا میکند.
در تاریخی که روی چک درج شده است، فرد دریافت‌کننده با دردست‌داشتن چک و مدارک هویتی به بانک مراجعه میکند تا در صورت وجود آن مبلغ در حساب‌جاری صادرکننده چک، مقدار پول تعیین شده در چک را دریافت کند.
به‌طورکلی می‌توان گفت که چک نوعی تضمین به‌منظور دریافت وجه نقد در موعد و مقدار معین شده در آن است که گیرنده به دریافت‌کننده می‌دهد.
چک سندی لازم‌الاجرا در قانون است که صادرکننده باید این مقدار مبلغ معین شده را در حساب خود داشته باشد تا زمانی که فرد دریافت‌کننده برای تبدیل چک به بانک مراجعه کرد، وجه نقد موردنظر را بتواند دریافت کند. اگر در حساب صادرکننده چک آن مبلغ نوشته شده در چک وجود نداشته باشد، چک برگشت خواهد خورد. امروزه با تورم حاکم در کشور تعداد چک‌های برگشتی روزبه‌روز افزایش پیدا میکند.
شرایط وصول چک در صورت عدم موجودی در موعد معین شده چگونه است؟
وصول چک‌های دریافتی در صورت عدم موجودی به سه طریق قابل‌اجرا است:
مورد اول؛ وصل چک به روش ثبتی
در این روش از وصول چک، فرد دریافت‌کننده چک باید از بانک گواهی عدم وصول چک را به دلیل کافی نبودن وجه ذکر شده در آن را دریافت کند. دریافت‌کننده چک با دردست‌داشتن گواهی دریافت شده از بانک و کپی چک این امکان را خواهد داشت که نسبت به درخواست تقاضای صدور گواهی اجرائیه اقدامات لازم انجام دهد.
مورد دوم؛ وصول چک به روش حقوقی
در روش حقوقی دریافت‌کننده چک موظف است گواهی عدم وصول چک را از بانک دریافت کند و گواهی را به همراه کپی چک برای به‌اجراگذاشتن چک برای نقد شدن به دادگاه ارائه کند.
مورد سوم؛ وصل چک به روش کیفری
یکی از آسان‌ترین روش‌های وصول چک، روش کیفری است. در روش کیفری در صورت عدم وجود موجودی کافی برای وصول آن، دریافت‌کننده چک تا ۶ ماه فرصت دارد در صورت عدم تسویه‌حساب برای به‌اجراگذاشتن آن اقدامات و شکایات لازم را انجام دهد.
وضعیت وصول چک پس از فوت صادرکننده چک چگونه خواهد بود؟
این احتمال وجود دارد که شما از فردی چکی را دریافت کنید و پیش از آن که زمان وصول چک فرابرسد، فرد صادرکننده آن از دنیا برود. در این میان آنچه که ذهن را درگیر میکند اعتبار چک پس از آن اتفاق است.
بهتر است بدانید که طبق قوانین موجود، فرد صادرکننده چک زمانی آن را به شما داده است که زنده و هوشیار بوده است، به عبارتی دیگر با اختیار کامل خود چک معتبری را با امضای خود در اختیارتان قرار داده است.
وصول چک پس از فوت صادرکننده چک تا زمانی بدون دردسر خواهد بود که قانون حصر وراثت صورت نگرفته باشد. در این صورت شما تنها با ارائه چک به بانک می‌توانید وجه کامل درج شده در چک را در صورت وجود موجودی کافی دریافت کنید.
اگر چکی را که دریافت کرده‌اید مدت‌دار بوده و موعد دریافت آن پس از فوت صادرکننده باشد، دیگر نیازی به ارائه مدارک موجود به دادگاه به‌منظور وصول و دریافت وجه چک نیست. به‌طورکلی وصول چک پس از فوت صادرکننده مشکلی نداشته و با مراجعه به بانک در صورت وجود موجودی در حساب می‌توان آن را به وجه نقد تبدیل کرد.
لازم به ذکر است که در برخی مواقع در صورت مدت‌دار بودن چک و تاریخ درج شده در آن پس از زمان فوت صادرکننده، بانک از تسویه چک جلوگیری میکند که با ارائه مستندات لازم این مشکل قابل‌حل است.
وصول چک پس از فوت صادرکننده چک
همان‌طور که گفته شد، وصول چک زمانی که تاریخ آن پیش از فوت صادرکننده باشد و دریافت‌کننده پس از فوت صادرکننده چک نسبت به وصول آن اقدام کند، از نظر قانونی هیچ مانعی وجود ندارد. در این شرایط بانک موظف است در صورت کافی بودن موجودی حساب، چک را وصول کند.
همچنین اگر تاریخ وصول چک برای پیش از فوت صادرکننده آن باشد بازهم از نظر قانونی مانعی برای وصول چک وجود ندارد، اما برخی از بانک‌ها در وصول چنین چک‌هایی ممانعت دارند. در چنین مواقعی دریافت‌کننده چک باید دادخواست مطالبه وجه چک را دریافت کرده و آن را برای تأمین خواسته خود به طرفیت وراثت ارائه کند. برای تأمین قرار خواسته، دریافت‌کننده چک موظف است چک را برگشت زده و گواهی عدم وصول را دریافت کند.
بررسی وظیفه و عملکرد بانک برای وصول چک پس از فوت صادرکننده چک
درصورتی‌که بانک از فوت صادرکننده چک و حساب‌جاری موجود در بانک مطلع نباشد، وظیفه‌ای در قبال آن حساب ندارد. در این مواقع بانک بدون وجود هیچ مانعی این امکان را دارد که تمامی چک‌های ثبت شده در روزهای پس از فوت را در صورت وجود موجودی، وصول کند.
در صورتی که بانک از فوت صادرکننده مطلع بوده و حساب‌های آن فرد مسدود شده باشد، بانک قادر به وصول چک‌های آن فرد نخواهد بود؛ حتی اگر موجودی حساب برای وصول چک کافی باشد.
باتوجه‌به این موضوع که صادرکننده چک پیش از فوت با اختیار و رضایت کامل خود نسبت به ثبت و ارائه چک اقدام کرده است، بانک تا زمانی موظف به وصول آن است که کارهایی از قبیل مسدودسازی حساب، بررسی اموال، حصر وراثت و تعیین ورثه صورت نگرفته باشد.
فرایند وصول چک پس از فوت صادرکننده چگونه خواهد بود؟
طبق استناد ماده ۲۳۱ قانون حسبی، پس از فوت فردی، بدهی‌های مدت‌دار وی در صدد تسویه قرار خواهد گرفت. به‌عبارت‌دیگر اگر فردی از متوفی چکی داشته باشد که در زمان حیات آن را به دریافت‌کننده ارائه کرده و تاریخ وصول آن پیش از فوت صادرکننده بوده باشد، به طلب حال تبدیل خواهد شد.
طلب حال پس از فوت صاحب حساب طبق ماده ۳۱۱ قانون تجارت باید در صورت وجود موجودی کافی در حساب بانکی تسویه شود. یعنی بانک اجازه‌ای برای ممانعت از پرداخت ندارد.
طبق ماده ۱۵ مقررات و شرایط عمومی حساب‌جاری بانک‌ها، در صورت شریک بودن حساب و دسته‌چک تا زمانی که خبر فوت یکی از شرکا به بانک اعلام نشود، بانک نسبت به وصول چک‌های صادرکننده فوت شده اقدام خواهد کرد.
در این مواقع به دلیل اعلام نشدن و مسدود نشدن حساب‌جاری در بانک، هیچ مسئولیتی متوجه آنان نخواهد شد. پس از اعلام کتبی به بانک، آنها تنها موظف به وصول چک‌هایی خواهند بود تاریخ وصول آنان پیش‌ازتاریخ فوت صادرکننده چک بوده است.
وصول چک پس از فوت صادرکننده چک چگونه امکان‌پذیر است؟
طبق قوانینی که وضع شده است وصول چک پس از فوت صادرکننده چک و صاحب حساب بدون مراجعه به دادگاه امکان‌پذیر است، اما در برخی مواقع بانک‌ها نسبت به وصول چک با تاریخ پس از فوت صادرکننده امتناع می‌کنند.
طرح دعوای مطالبه وجه چک از کوتاه‌ترین و سریع‌ترین مراحل برای دریافت وجه چک و درخواست صدور قرار تأمین خواسته توقیف وجه چک توسط بانک به شمار می‌رود. لازم به ذکر است که این دادخواست باید توسط طرفیت ورثه متوفی به دادگاه ارائه شود.
وصول چک پس از فوت صادرکننده چک از ظهرنویس‌ها
ظهرنویس فردی است که تضمین میکند شما وجه موردنظر را از صادرکننده چک دریافت خواهید و در غیر این صورت او موظف به پرداخت مبلغ تعیین شده خواهد بود.
اگر پس از فوت صادرکننده چک در موعد معین شده به بانک مراجعه کرده و به دلیل عدم موجودی کافی نتوانستید چک را وصول کنید، در این زمان بدون وجود هیچ‌گونه ممانعتی این امکان برایتان وجود خواهد داشت که اقدامات لازم را جهت شروع دعوای مطالبه وجه چک علیه ظهرنویس انجام دهید.
شکایت جعل امضای صادرکننده متوفی در چک
در برخی مواقع احتمال دارد که ورثه مدعی شوند که امضای مورث آنان توسط دریافت‌کننده چک جعل شده است و اقدامات لازم را جهت شکایت از دریافت‌کننده چک انجام دهند. دراین‌صورت با انجام بررسی‌ها و کارشناسی‌های مورد نیاز توسط مقامات قضایی نظریه نهایی اعلام می‌شود.
اگر ادعای ورثه درست بوده باشد و امضای درج شده در چک جعل باشد، ارائه‌کننده چک تحت تعقیب کیفری قرار خواهد گرفت. اما اگر ادعای ورثه اشتباه بوده و امضای درج شده در چک درست باشد، دریافت‌کننده چک این امکان را خواهد داشت که شکایت افترا را از ورثه به دادگاه مطرح کند.
کلام آخر
برای دریافت مشاوره حقوقی و آشنایی بیشتر با روش‌های وصول چک پس از فوت صادرکننده چک و شرایط و مراحل طرح دعوای برای دریافت وجه چک از بانک پیشنهاد می‌شود با مؤسسه حقوقی کیا وکیل ارتباط حاصل کنید. این گروه تمامی مراحل و مفاد قانون را در اختیار شما قرار خواهد داد.