با مطالعه متن ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی متوجه خواهید شد که مفاد آن به دسته‌بندی انواع جرایم مشمول مجازات تبعی و مدت زمان آن اشاره دارد. آشنایی با تفسیر و تبصره‌های ماده ۲۵ قانون به افزایش درک و آگاهی شما درباره محکومیت‌های قطعی کیفری در جرایم عمدی کمک می‌کند.
عناوین مهم
متن ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی
در زمان صدور احکام کیفری باید توجه ویژه‌ای به قوانین جدید و فعل‌هایی داشته باشید که انجام یا ترک آن‌ها جرم محسوب شده و سبب مجازات می‌شوند. در قانون مجازات اسلامی ضمانت لازم برای اجرای قانون و مجازات انجام یا ترک فعل پیش‌بینی شده است. بدون تردید ماده ۲۵ قانون مهم‌ترین بخش در مرحله صدور احکام است. این ماده دارای شرایط و تبصره‌های متعددی بوده و آشنایی با تفسیر و نکاتی حقوقی آن برای صدور حکم قانونی مهم خواهد بود.
در متن قانون جدید، جرایم و انواع مجازات‌های آن پیش‌بینی شده است. بر اساس آن، هر فردی نتیجه عمل مجرمانه خود را خواهد دید. انجام هر جرم آثار کیفری مختلفی برای متهم به دنبال دارد. در متن ماده ۲۵ قانون تمام شرایط و قواعد ناشی از آثار کیفری هر جرم پیش‌بینی و وضع شده است. متن قانون به شرح زیر است:
- محکومیت کیفری قطعی در جرایم عمدی بعد از اجرای حکم در مدت زمان تعیین شده در قانون، محکوم را به‌عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی از حقوق اجتماعی محروم می‌کند. افرادی که در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرد مشمول ماده ۲۵ مجازات اسلامی هستند.
- افراد محکوم به ۷ سال محکومیت در مجازات‌های سلب حیات یا حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی.
- افراد محکوم به سه سال حبس به دلیل محکومیت قطع عضو در مواردی که دیه قصاص عضو بیش از نصف دیه مجنی باشد یا حکم نفی بلد و حبس درجه چهار صادر شده باشد.
- افراد محکوم به شلاق حدی در حکم قصاص عضو که دیه تعیین شده کمتر از نصف دیه مجنی باشد یا حکم حبس درجه پنج صادره شده باشد.
سایر موارد مندرج در ماده ۲۵ قانون مجازات
- در مواردی غیر از سه مورد بالا، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری متهم ذکر خواهد شد. اما در گواهی صادرشده از سازمان‌های ذی ربط قید نمی‌شود. البته، شرایط برای انعکاس این اطلاعات به درخواست مجامع قضایی برای بازنگری یا تعیین مجازات وجود دارد.
- در موارد قابل بخشش در صورتی که بعد از صدور حکم قطعی، شاکی یا مدعی خصوصی متهم را عفو کند، اجرای حکم و اثر تبعی آن متوقف خواهد شد.
- در مواردی که متهم مشمول عفو یا آزادی مشروط باشد، اثر تبعی محکومیت با گذشت مدت زمان تعیین شده از زمان عفو یا اتمام آزادی مشروط رفع می‌شود. در این موارد محکوم در زمان اجرای حکم و تا پایان اتمام دوره آزادی مشروط از حقوق اجتماعی محروم می‌شود.
تفسیر ماده ۲۵ قانون مجازات
در قانون اسلامی مجازات‌ها از جهات مختلف دسته‌بندی می‌شوند. یکی از تقسیم‌بندی‌های کلیدی در مجازات اسلامی است که مجازات به سه دسته اصلی، تبعی و تکمیلی تقسیم می‌شود. مجازات تبعی در حقیقت مجازاتی است که به دلیل محکومیت فرد و مجازات اصلی به مجرم تحمیل می‌شود. این مجازات معمولا در حکم اصلی درج نمی‌شود اما به دلیل اعمال آن، فرد از برخی حقوق اجتماعی محروم خواهد شد.
باید به این نکته اشاره کنیم که در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مسئله سوء پیشینه نیز در نظر گرفته شده است. سوء پیشینه کیفری متهم با توجه به نوع جرم سبب محرومیت فرد از حقوق اجتماعی و انعکاس محکومیت تا ۷ سال خواهد شد. برای تفسیر ماده ۲۵ قانون مجازات باید بدانید که این ماده درباره جرایم مشمول مجازات‌های تبعی و سال‌های مجازات تحمیلی با توجه به نوع جرم و قواعد و تبصره‌های آن صحبت می‌کند.
بر اساس قانون مجازات اسلامی محکومیت کیفری قطعی در خصوص بعضی جرایم عمدی به معنی اعمال مجازات تبعی برای مدتی مشخص برای افراد دارای سوءپیشینه کیفری خواهد بود. افراد مشمول این قانون تا زمان تعیین شده از حکم از حقوق اجتماعی محروم می‌شوند.
نکات کلیدی در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی
- مجازات تبعی تعیین شده در ماده ۲۵ قانون مجازات صرفا به جرایم عمدی و بعد از صدور حکم قطعی مربط می‌شود و تا اتمام دوره محکومیت ادامه می‌یابد.
- مجازات تبعی باعث محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در دوره زمانی معین و انعکاس محکومیت او در گو‌های سوء پیشینه صادر شده از سازمان‌های ذی صلاح می‌شود.
- افراد مشمول این ماده قانون از مواردی نظیر کاندید شدن در مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری، شورا‌های شهر و روستا، ریاست جمهوری، تصدی ریاست قوه قضاییه، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، هیات دولت، ریاست دیوان عالی، ریاست دیوان عدالت اداری و دادستانی کل کشور محروم خواهند شد.
- بر اساس ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی انتخاب افراد مشمول این ماده در سمت‌هایی قیمومیت، داوری، امین اموال غایب مفقودالاثر و موارد مشابه، متصدی یا ناظر موقوفات عام، استخدام در اداره‌ها و سازمان‌های دولتی یا شرکت‌ها و سازمان‌های وابسته به دولت محروم خواهند بود.
- تمام جرایم عمدی دارای مجازات سلب حیات، حبس ابد، قصاص یا قطع عضو در مواردی که دیه تعیین شده بیش از نصف دیه مجنی باشد، حبس درجه چهار بالای ۱۰ یا ۱۵ سال، شلاق یا قصاص عضو در مواردی که دیه تعیین شده کمتر از نصف دیه مجنی باشد و جرایم دارای حبس درجه پنج یا حبس بین دو تا ۵ سال مشمول مجازات تبعی هستند.
- بر اساس قانون مجازات اسلامی بعد از اتمام دوره مجازات تبعی فرد کاملاً اعاده حیثیت شده و شرایط برای استفاده از حقوق اجتماعی فراهم خواهد بود. اما محرومیت از انتخاب ریاست جمهوری، کاندید مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان، ریاست قوه قضاییه، معاونت ریاست جمهوری، شورا‌های شهر و روستا، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور یا دیوان عدالت اداری و عضویت در هیات دولت دائمی خواهد بود.
تبصره‌های ماده ۲۵ قانون مجازات
در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی مانند سایر قوانین بند‌ها و تبصره‌هایی وجود دارد که به اجرای عادلانه حکم کمک می‌کند. این موارد عبارتند از:
تبصره ۱ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی
حقوق اجتماعی در حقیقت به معنی حقوقی هستند که قانون‌گذار برای اتباع جمهوری اسلامی ایران و سایر افراد مقیم در محدوده حاکمیت این کشور تعیین می‌کند. حق انتخاب در مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان، عضویت در شورای نگهبان، تصدی مقام ریاست جمهوری، عضویت در انجمن‌ها و شورا‌های قانونی، عضویت در هیات امنا و هیات منصفه، اشتغال در مشاغل آموزشی یا روزنامه‌نگاری، استخدام در سازمان‌های دولتی و وزارتخانه‌ها مهم‌ترین حقوق اجتماعی تعریف شده در قانون اسلامی هستند.
تبصره ۲
در صورتی که به دلایل مختلف اجرای حکم از جهاتی متوقف شود آثار تبعی آن با گذشت ۷ سال از توقف حکم برطرف خواهد شد.
تبصره ۳
در مورد جرایم قابل عفو در صورتی که پس از صدور حکم به دلیل گذشت یا عفو شاکی و مدعی خصوصی اجرای حکم متوقف شود، آثار تبعی آن نیز کاملا رفع خواهد شد.
تبصره ۴
عفو مجرم به معنی زوال آثار تبعی جرم نیست. مگر اینکه این موارد صراحتا در حکم ذکر شده باشد.
تبصره ۵
در مواردی که عفو مجازات موجب ادامه آثار تبعی جرم می‌شود یا در صورت آزادی مشروط آثار محکومیت با گذشت زمان معین از حکم آزادی متهم رفع خواهد شد.
در قانون اساس مجازات به سه دسته اصلی، تبعی و تکمیلی تقسیم می‌شود. ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی به بررسی مجازات تبعی ناشی از جرایم عمدی و محرومیت‌های دائمی و موقتی آن می‌پردازد. بر اساس قانون اسلام، افراد در صورت ارتکاب جرم عمدی از حقوق اجتماعی خود محروم می‌شوند. محرومیت از برخی حقوق اجتماعی تا پایان دوره محکومیت ادامه می‌یابد. اما در برخی موارد، محرومیت‌ها حتی پس از اتمام دوره مجازات و اعاده حیثیت از متهم ادامه می‌یابند. این موارد شامل استخدام در سازمان‌ها و نها‌های دولتی، مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، ریاست جمهوری، مجمع تشخیص مصلحت نظام، دیوان عالی کشور، دیوان عدالت اداری و موارد مشابه است.
