افشای راز دیگران از نظر اخلاقی، شرعی و قانونی امری نادرست است؛ به همین دلیل در قانون برای فردی که به افشای اسرار دیگران بپردازد، مجازات در نظر گرفته شده است. بیان راز به سایرین از لحاظ قانونی دارای انواع مختلفی است که هریک مجازات خاص خود را دارند؛ اما آیا با مجازات افشای اسرار دیگران آشنایی دارید؟ برای اینکه از حقوق خود در برابر افشای راز توسط دیگران آگاه شوید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
عناوین صفحه
افشای اسرار در قانون چه تعریفی دارد؟
اگر فردی با توجه به‌مقتضای شغل خود، به محرم اسرار دیگران تبدیل شود، نباید رازهای آنها را با سایرین در میان بگذارد. منظور از دیگران همکار، دوست و یا هر فرد دیگر است. با توجه به تعریف ذکرشده در قانون می‌توان به این نکته پی برد، درصورتی‌که اطلاعات شما در یک سازمان افشا شود، این امکان برای شما فراهم است که از فرد یا شرکت خاطی شکایت کرده و برای اعمال مجازات درخور وی، یک درخواست بنویسید.
فردی که برای کمک به مشکل شما در هر ارگانی کار می‌کند، وظیفه دارد برای همیشه اسرار شما را حفظ کند. اگر یک فرد پس از پایان دوران کار و به‌اصطلاح در دوران بازنشستگی اسرار دیگری را فاش کند، طبق قانون باید مورد مجازات قرار بگیرد.
مجازات قانونی برای افشای اسرار دیگری چیست؟
مجازات برای فرد فاش کننده اسرار، با توجه به شرایط و عواقب این عمل تعیین می‌شود. اعمال این مجازات ممکن است به‌صورت نقدی یا حبس انجام شود. به دلیل اینکه تمام سازمان‌های خصوصی و دولتی با ارباب‌رجوع خود در ارتباط هستند و از برخی اطلاعات خصوصی آنها مطلع می‌شوند، در معرض افشای آن اسرار قرار دارند؛ به همین دلیل اجرای مجازات افشای اسرار دیگران برای تمام سازمان‌ها یکسان است.
طبق ماده 648 ذکرشده در قانون مجازات اسلامی قدیم که همچنان در حال اجرا است «کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند، هرگاه در غیر از موارد قانونی اسرار مردم را افشا کنند، مجرم شناخته می‌شوند و به سه ماه و یک روز تا یک سال یا به یک‌میلیون و پانصد هزارتا شش میلیون ریال جزای نقدی، محکوم می‌شوند»
در ماده‌قانونی ذکرشده بیشتر روی پزشک، ماما، جراح و داروفروشان تاکید می‌شود. در ادامه این موضوع نیز ذکر می‌شود که همه افرادی که به‌مقتضای شغل خود محرم اسرار دیگران هستند، باید سعی در حفظ اطلاعات خصوصی آنها را داشته باشند، در غیر این صورت با مجازات روبه‌رو می‌شوند.
اسرار حرفه‌ای در دودسته قرار می‌گیرند:
- کارهایی که قانون به‌طور دقیق آنها را اسرار معرفی کرده و نباید فاش شوند.
- امور شغلی که در ماده 648 قانون مجازات اسلامی به آنها اشاره شده است.
افشای اسرار دیگران یک جرم مطلق است
افشای اسرار مربوط به شغل دیگران یک جرم مطلق است. جرم مطلق به‌گونه‌ای در قانون تعریف شده که نیازی به اثبات وقوع آنها در دادگاه نیست. علت مطلق بودن این جرم این است که افراد نیاز دارند برای انجام برخی کارها، اطلاعات خصوصی خود را در اختیار سازمان‌های مختلف قرار دهند و به آنها اطمینان می‌کنند. درصورتی‌که از اعتماد مراجعین سوء استفاده شده و اسرار آنها فاش شود، قانون با مجرمان بسیار جدی برخورد می‌کند.
قاطعیت قانون در اجرای مجازات افشای اسرار شخصی به این دلیل است که اگر اطلاعات یک فرد در سازمانی فاش شود، اعتماد دیگران نسبت به آن سازمان و سایر ادارات دولتی و خصوصی کم می‌شود. این امر باعث ایجاد بی‌نظمی در جامعه شده و افراد را برای پیشبرد کارهای خود با مشکل مواجه می‌کند. چه‌بسا ممکن است آبروی یک فرد در جامعه از بین رفته و فرد دچار مشکلات روحی شود.
آیا افشای راز در فضای مجازی نیز با مجازات همراه است؟
درگذشته که استفاده از فضای مجازی چندان رایج نبود، کمتر به اطلاعات درج‌شده در آن توجه می‌شد؛ اما امروزه به دلیل افزایش استفاده افراد از آن، قانون بیشتر روی این موضوع متمرکز شده است. طبق ماده 545 قانون مجازات اسلامی که به‌عنوان قانون 16 جرایم رایانه‌ای شناخته می‌شود. هرگونه افشای اطلاعات و اسرار دیگری جرم است. در صورت بروز چنین اتفاقی، برای مجرم مجازات نقدی یا حبس (تا 2 سال) در نظر گرفته می‌شود.
اگر در فضای مجازی از شخصی تهدیدی مبنی بر افشای اسرار خود دریافت کردید، می‌توانید به جرم تهدید از قانون درخواستی مبنی بر مجازات افشای اسرار شخصی داشته باشید. اسکرین‌شات گرفتن از گفتگوها در برنامه‌های مختلف مانند سروش، واتس اپ و سایر برنامه‌ها و استفاده از آنها برای اخاذی نیز جرم به‌حساب می‌آید.
در کدام موارد افشای راز دیگران مانعی ندارد؟
در قانون، افشای اسرار دیگران برای همه ممنوع است و برای انجام آن مجازات در نظر گرفته شده است. اگر فرد در شرایطی قرار بگیرد که طبق قانون وظیفه داشته باشد یک راز را فاش کند، در امانت خیانت نکرده و با مجازات مواجه نمی‌شود.
به‌عنوان‌مثال مسائلی که در جلسات غیرعلنی مجلس مطرح می‌شوند، نباید توسط رسانه‌ها منتشر شوند. از طرفی اطلاع‌رسانی درباره موضوعات موردبحث در جلسات علنی مجلس، جزو وظایف رسانه‌ها به‌حساب می‌آید. اگر قانون یک وکیل را ملزم به افشای راز موکل خود کند، بیان آن اسرار با مجازات همراه نخواهد بود.
گاهی ممکن است یک راز در راستای شغل حرفه‌ای یک فرد نباشد؛ اگر فرد آن راز را افشا کند، از لحاظ اخلاقی امری ناپسند انجام داده و با مجازات مواجه نمی‌شود. به‌عنوان‌مثال اگر اطلاعات نامرتبط با بیماری یک فرد توسط پزشک معالجش فاش شود، آن پزشک از لحاظ قانونی مرتکب جرم نشده است.
در صورت رضایت صاحب اسرار آیا مجرم بخشیده می‌شود؟
حال شرایطی را در نظر بگیرید که یک فرد اسرار دیگری را فاش کرده است و قانون مجازاتی متناسب با جرم انجام‌شده، برای وی در نظر گرفته است. ازآنجایی‌که فرد صاحب راز زیان‌دیده اصلی ماجرا است، می‌تواند درخواستی مبنی بر اجرای حکم داشته باشد؛ اما اگر فرد از شکایت خود پیشمان شده و مجرم را ببخشد، جرم شخص نیز بخشیده می‌شود و از اجرای مجازات مبرا خواهد شد.
اگر اسرار شما فاش شد چه‌کارهایی باید انجام دهید؟
اگر اسرار شما توسط یکی از افراد سازمان‌های مختلف افشا شد، با طرح یک شکایت می‌توانید موضوع را در دادگاه عمومی پیگیری کنید. درصورتی‌که فرد فاش‌کننده پزشک یا وکیل باشد، علاوه بر دادگاه عمومی می‌توانید شکایت خود را به دادگاه انتظامی نیز ارائه کرده و درخواست مجازات برای مجرم داشته باشید.
جمع‌بندی
رازنگهداری از مهم‌ترین ویژگی‌های اخلاقی است که هر فردی باید در انجام آن به‌خوبی عمل کند. اگر در سازمان‌های دولتی یا خصوصی اسرار افراد فاش شود، در قانون یک‌بند برای مجازات افشای اسرار دیگری مشخص‌شده است. اجرای این قانون باعث بالا رفتن امنیت اسرار افراد در مراجعه به پزشک، وکیل، اداره پست و… خواهد شد. درصورتی‌که اسرار افراد در یک اداره حفظ نشوند، اعتماد عمومی نسبت به آن اداره کاهش پیدا کرده و به دنبال آن بی‌نظمی در جامعه رخ می‌دهد.