هر شخصی پس از سال‌ها کار کردن در جوانی نیاز دارد در دوران کهولت و از کارافتادگی، خود را بازنشسته کند. در بسیاری از کشورها سازمانی شکل گرفته است که وظیفه حمایت از این افراد را بر عهده دارد و برای گذارندن زندگیشان در بقیه عمر، مبلغی به‌عنوان مستمری یا حقوق بازنشستگی به این افراد پرداخت می‌کند. در ایران نیز سازمان بیمه تأمین اجتماعی این وظیفه را برای حمایت از بازنشستگان بر عهده دارد.
اگر شما واجد شرایط تعیین شده توسط سازمان تأمین اجتماعی باشید، بازنشستگی از سمت سازمان بیمه تأمین اجتماعی شامل شما خواهد شد. با توجه به اینکه درخواست‌های بازنشستگی رو به افزایش است و برخی ناهماهنگی‌ها در خصوص نحوه معرفی افراد دارای شرایط بازنشستگی وجود دارد، در این مطلب قصد داریم به‌منظور سهولت انجام امور، شرایط و مراحل اداری لازم جهت اقدام برای بازنشستگی را شرح دهیم.
بازنشستگی چیست و چه شرایطی دارد؟
بازنشستگی به معنی دست کشیدن از فعالیت حرفه‌ای و دریافت مستمری از صندوق بازنشستگی است. سازمان مربوطه در ایران، سازمان تأمین اجتماعی نام دارد. برای بازنشسته شدن نیاز است که فرد شاغل، هر ماه مقداری از درآمد خود را به‌حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز بکند. در نهایت پس از رسیدن به سن بازنشستگی هر ماه مبلغی را به‌عنوان مستمری از تأمین اجتماعی دریافت می‌کند.
درواقع کسی بازنشسته محسوب می‌شود که سابقه پرداخت حق‌بیمه را بین ۲۰ تا ۳۰ سال داشته باشد. البته این موضوع با توجه به‌سختی کار متفاوت است. بنابراین بازنشستگی به پرداخت حق‌بیمه بستگی دارد. سن بازنشستگی از ۵۵ تا ۷۰ سال است و در کشورهای مختلف فرق دارد.
شرایط بازنشستگی چیست؟
برای اینکه در سنین بالا بعد از چندین سال کار کردن در یک حرفه بتوانید بازنشسته شوید و مستمری و حقوق بازنشستگی دریافت کنید، باید شرایط لازم از نظر سازمان تأمین اجتماعی را داشته باشید. شرایط کلی و عمومی شامل موارد زیر است.
- داشتن سن تعیین شده در قانون، طبق ماده 76 قانون تأمین اجتماعی سن مورد نظر برای مردان 60 سالگی و برای زنان 55 سالگی است؛ البته به‌شرط داشتن حداقل 20 سال سابقه پرداخت حق بیمه.
- افرادی بدون شرط سنی می‌توانند تقاضای بازنشستگی کنند که ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند. اما در این صورت هم سن مردان باید حداقل 50 سال و سن زنان 45 سال تمام باشد.
- داشتن سابقه پرداخت حق بیمه به میزان تعیین شده در قانون
- کارفرما نمی‌تواند از سازمان در خصوص بازنشستگی کارگر درخواست بکند و تقاضا برای بازنشستگی منحصراً در اختیار بیمه قرار داده شده است و با درخواست کتبی متقاضی صورت می‌گیرد. اما قانون در این مورد یک استثنا را در نظر گرفته است. در تبصره 6 ماده 78 قانون تأمین اجتماعی آمده است که کارفرما در مورد کارگرانی که حداقل 5 سال بعد از رسیدن به سن بازنشستگی تأمین اجتماعی به کار خود ادامه داده‌اند، می‌تواند از سازمان تأمین اجتماعی تقاضا برای بازنشستگی برای او بکند. البته این سن برای مردان 65 سال و برای زنان 60 سال تمام است.
- شرایط بازنشستگی برای همه بیمه‌شدگان از جمله بیمه شدگان اجباری، اختیاری و حرف و مشاغل آزاد یکسان است.
شرایط بازنشستگی برای مشاغل سخت و زیان‌آور
سابقه لازم پرداخت حق بیمه به‌منظور اقدام برای بازنشستگی با توجه به میزان سختی کار متغیر است. بر اساس قانون تأمین اجتماعی اگر سابقه کار در مشاغل سخت و زیان‌آور به‌طور متوالی ۲۰ سال یا به‌صورت متناوب ۲۵ سال را داشته باشید، بدون شرط سنی می‌توانید اقدام برای بازنشستگی بکنید. منظور از مشاغل سخت و زیان‌آور مشاغلی است که شرایط آن برای سلامتی فرد شاغل، مضر است.
دلایل بازنشستگی
افراد به دلایل مختلفی اقدام برای بازنشستگی می‌کنند. یکی رایج ترین این دلایل رسیدن به سن بازنشستگی است که در مردان 60 سالگی و در زنان 55 سالگی است. یکی دیگر از دلایل بازنشستگی، بازنشستگی به دلیل فرسودگی کارگر در کارهای سخت و زیان‌آور یا مناطق بد آب و هوا است. در این نوع بازنشستگی فرد قبل از رسیدن به سن تعیین شده در قانون تامین اجتماعی و یا داشتن سابقه کامل می‌تواند تقاضا برای بازنشستگی داشته باشد.
در برخی مواقع شرایط خاص اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نیز می‌تواند علت تقاضا برای بازنشستگی باشد. برای مثال اگر نرخ بیکاری در جامعه بالا باشد یا در بنگاه‌های اقتصادی بحران و یا تورم زیاد وجود داشته باشد، دولت گروهی را به صورت زودهنگام بازنشسته می‌کند؛ به عنوان مثال زنان با ۲۰ سال سابقه را بازنشسته می‌کنند.
روش محاسبه حقوق بازنشستگی
مستمری همان مبلغی است که سازمان تامین اجتماعی به افرادی که سالیانه حق بیمه خود را پرداخت کرده‌اند و واجد شرایط گرفتن بازنشستگی هستند به صورت ماهیانه پس از بازنشستگی واریز می کند. یکی از دغدغه افرادی که تقاضا برای بازنشستگی دارند این است که مبلغ مستمری چقدر بوده و چگونه محاسبه می‌شود؟
طبق ماده 77 قانون تامین اجتماعی مستمری بازنشستگی بر اساس یک سی ام متوسط دستمزد بیمه شده، ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه به شرط این که از ( 30/35 ) سی و پنج/ سی ام متوسط دستمزد بیشتر نباشد.
در واقع براساس این ماده، مستمری دریافتی یا حقوق بازنشستگی هر ماه فرد بازنشسته عبارت است از متوسط دستمزد بیمه شده ضرب در تعداد سال هایی که حق بیمه پرداخت کرده است (حداکثر 35 سال)، تقسیم بر 30. فرمول محاسبه مستمری بازنشستگی به صورت زیر است:
مستمری بازنشستگی = سنوات پرداخت حق بیمه (حداکثر 35 سال ) × متوسط دستمزد و تقسیم کردن حاصل ضرب بر 30
شاید برای شما سوال پیش بیاید و بخواهید بدانید منظور از متوسط دستمزد چه عددی است. متوسط دستمزد عبارت است است جمع مزد یا حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه ظرف آخرین دو سال پرداخت حق بیمه تقسیم بر 24. اگر در خلال آن بیمه شده مدتی به هر علت کارکرد نداشته باشد، کسر مدت از ماه‌های قبل از 24 ماه تأمین می شود که در واقع روش محاسبه حقوق بازنشستگی به صورت زیر است.
ریز دستمزد دو سال آخر قبل از بازنشستگی تقسیم بر عدد ۲۴ ضربدر کل سوابق پرداخت بیمه تقسیم بر عدد ۳۰در نهایت لازم است به این نکته توجه کنید که عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی مطابق مقررات مربوط به عیدی و پاداش کارمندان دولت بوده و با مقررات حاکم بر عیدی کارگران تحت پوشش تامین اجتماعی متفاوت است.
مراحل اقدام برای بازنشستگی
تا اینجای مطلب با شرایط و قوانین سازمان تامین اجتماعی در مورد بازنشستگی آشنا شدید. اگر شما هم متقاضی بازنشستگی هستید، باید مراحل اقدام برای بازنشستگی را بدانید. این مراحل شامل موارد زیر است:
- به شعبه تامین اجتماعی مربوط مراجعه کنید و درخواست بازنشستگی خود را ارائه دهید.
- فرم ضمیمه بخشنامه ١/٣٨ مستمری‌ها از سوی متقاضی در دبیرخانه واحد اجرایی ثبت و سپس ارائه شود.
- شرایط سنی به استناد مشخصات سجلی بیمه شده بررسی می‌شود.
- پرونده فنی بیمه شده از بایگانی فنی گرفته شود.
- سابقه متقاضی از واحد نام‌نویسی و حساب‌های انفرادی استعلام شود.
- فرم اعلام سابقه از سوی واحد نام‌نویسی و حساب‌های انفرادی تکمیل و سپس به واحد امور فنی مستمری‌ها ارائه می‌شود.
- سوابق اعلام شده برای تشخیص احراز یا عدم احراز شرایط بازنشستگی بررسی شود.
- ترک کار از بیمه شده یا کارفرما در صورت احراز شرایط مقرر در قانون کرفته شود.
- پرونده فنی از بایگانی اخذ شود.
- پرونده به واحد نام‌نویسی جهت اعلام سابقه تا تاریخ ترک کار مجدد ارسال می‌شود.
- درخواست ریزدستمزد ظرف پنج و یا دو سال آخر بیمه‌پردازی از واحد امور فنی بیمه‌شدگان ارائه شود.
- بیمه‌شده به بانک جهت افتتاح حساب معرفی شود.
- مدارک مورد نیاز برای عائله‌مندی و حق اولاد به منظور کنترل اطلاعات ثبت شده در واحد نام‌نویسی اخذ شود.
- حکم بازنشستگی صادر شده و کد مستمری مربوطه تخصیص داده شود.
- حکم بازنشستگی باید توسط مسئولان ذی‌ربط تایید شود.
- حکم تایید شده باید در دبیرخانه شعبه ثبت شود.
- پرونده خلاصه‌سازی شده و پرونده قدیمی به بایگانی راکد ارسال می‌شود .
- مستمری از تاریخ برقراری لغایت تاریخ روز و پرداخت آن توسط بانک محاسبه می‌شود.
نتیجه گیری
افراد پس از سال‌ها کار کردن نیاز دارند در سنین پیری با آرامش مابقی عمر خود را بگذرانند و استراحت کنند. سازمان تامین اجتماعی به منظور حمایت از این دسته افراد به آنها حقوق بازنشستگی خواهد داد. دریافت این حقوق و مستمری شرایط و قوانینی دارد که لازم است شما به عنوان متقاضی بازنشستگی واجد آن شرایط باشید. همچنین اقدام برای بازنشستگی نیز مراحلی دارد که باید یا آنها آشنا باشید تا بتوانید درخواست بازنشستگی خود را بدهید. در این مطلب شرایط، قوانین و مراحل لازم برای بازنشستگی توضیح داده شد.
