دیه مجازاتی است که در اسلام برای جبران خسارت پرداخت می‌شود و مهلت پرداخت دیه نیز شرایطی دارد. بر اساس قانون مجازات اسلامی دیه به مالی گفته می‌شود که در شرع مقدس، به علت جنایت غیرعمد بر عضو، منفعت یا نفس شخص وارد شده است. همچنین جنایت عمدی در برخی موارد قصاص ندارد و فرد با پرداخت دیه تبرئه می‌شود. حال ممکن است سوالاتی مانند مهلت پرداخت دیه چقدر است؟ ذهن شما را به خود مشغول کند. برای آگاهی از پاسخ سوالات خود ادامه مطلب را از دست ندهید.
عناوین صفحه
دیه و آشنایی با انواع آن
بر اساس قانون ذکرشده درباره دیه، خطای محض و جنایات شبه عمد شامل پرداخت دیه می‌شود. همچنین جنایت عمدی که قصاص در آن ممکن یا جایز نباشد، ولی دم یا شخص آسیب‌دیده می‌تواند برای دریافت دیه با شخص مجرم توافق و مصالحه کند. در قانون برای برخی مسائل مانند شکستگی، جراحات، خراشیدگی، کبودی، از بین رفتن یا قطع اعضا دیه‌ای مشخص تعیین شده است که به آن “دیه مقدر” گفته می‌شود. توجه داشته باشید که این نوع دیه نسبت به دیه کامل انسان تعیین می‌شود.
ارش یا دیه غیرمقدر نوع دیگر دیه است که در شرع یا قانون مقدر آن پیش‌بینی‌نشده و با توجه به آسیب و خسارت واردشده، نظر کارشناس پزشکی قانونی دیه مشخص می‌شود.
هر ساله با توجه به نرخ تورم، به‌وسیله رئیس قوه قضاییه نرخ دیه اعلام می‌شود که مقدار آن را بانک مرکزی تعیین می‌کند. دیه کامل انسان در ماه‌های حرام 800 میلیون و در ماه‌های دیگر 600 میلیون تومان در نظر گرفته شده است. توجه داشته باشید که تغلیظ و افزایش نرخ دیه در ماه‌های حرام به علت جنایت‌هایی است که منتهی به قتل می‌شوند.
لازم به ذکر است که با توجه به شرع و قانون، دیه کامل زن، نصف دیه کامل مرد در نظر گرفته شده است. درصورتی‌که منافع زن و دیه اعضا او از یک‌سوم دیه کامل مرد کمتر باشد، دیه برای مرد و زن به‌صورت مساوی در نظر گرفته می‌شود.
مهلت قانونی پرداخت دیه و نکات مهم آن
پرداخت دیه یکی دیگر از مسائل مهمی است که مجرم باید در مدت تعیین‌شده مبلغ دیه را به فرد آسیب‌دیده یا مجنی علیه بپردازد. این مسئله با توجه به جرم و جنایت صورت گرفته مشخص می‌شود. به‌طورکلی جرائم به سه دسته شبه عمد، خطای محض و عمدی تقسیمبندی می‌شود. بر اساس قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه با توجه به نوع آن تعیین می‌شود که در ادامه به بررسی هریک از موارد خواهیم پرداخت.
تقسیمبندی جرایم به چه معناست؟
به‌طورکلی جرایم به سه دسته جرم شبه عمد، عمد و خطای محض تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:
جرم عمد
جرم عمد به جرایمی می‌گویند که شخص مجرم قصد انجام عمل و نتیجه آن را داشته است. به‌بیان‌دیگر شخص با علم و آگاهی و سوء نیت نسبت به نتیجه عمل خود، مرتکب جرم شده است.
جرم شبه عمد
جرم شبه عمد به جرمی گفته می‌شود که شخص قصد انجام عمل را داشته، اما نتیجه را پیش‌بینی نکرده است. به‌طورکلی در این جرم شخص سوء نیت ندارد؛ به‌عنوان‌مثال فرد به شخص دیگر تیراندازی کرده است؛ درصورتی‌که قصد کشتن او را نداشته و فرد پس از تیراندازی جان خود را از دست می‌دهد.
خطای محض
خطای محض به جرمی گفته می‌شود که مجرم قصد انجام عمل مجرمانه و نتیجه آن را نداشته باشد. به‌عنوان‌مثال هنگامی‌که مجرم کودک یا شخص مجنون باشد و جنایت در بیهوشی و خواب صورت گرفته باشد.
مهلت پرداخت دیه در جرایم مختلف
مهلت پرداخت با توجه به نوع جرم مشخص می‌شود که شامل موارد زیر است.
بررسی چگونگی پرداخت دیه در جرایم عمدی
قانون مجازات اسلامی برای پرداخت دیه ضرب‌وجرح و جرایم عمدی به‌صورت زیر تعریف می‌کند:
«در جرایم عمد، مهلت پرداخت دیه بعد از صدور رای دادگاه به مدت یک سال قمری از هنگام وقوع جنایت باید پرداخت شود، درصورتی‌که طرفین به‌صورت دیگری توافق کرده باشند، این‌گونه نخواهد بود. در این صورت فرد مستحق دیه و مسئول پرداخت دیه با یکدیگر توافق می‌کنند.»
بررسی زمان پرداخت دیه در جرایم شبه عمد
در جرایم شبه عمد بر اساس قانون مجازات اسلامی، به مدت 2 سال قمری از هنگام وقوع جرم مهلت پرداخت خواهید داشت، مگر اینکه طرفین به نحو دیگری توافق کرده باشند. مسئول پرداخت دیه به‌صورت زیر مدت پرداخت بیمه شبه عمد را بیان می‌کند:
«شخص باید ظرف هرسال نصف دیه را بپردازد و معیار قیمت، زمان پرداخت است. مگر اینکه برای یک مبلغ قطعی توافق شده باشد».
بررسی مهلت پرداخت دیه در جرایم خطای محض
زمان پرداخت دیه در جرایم محضی این‌گونه است که شخص باید به مدت سه سال قمری از زمان وقوع جرم، دیه را پرداخت کند؛ مگر اینکه طرفین به نحو دیگری توافق کرده باشند. مسئول پرداخت بیمه در جرایم خطای محض باید ظرف هر یک سال، به میزان یک‌سوم دیه را دریافت کند. توجه داشته باشید که زمان پرداخت، معیار قیمت بیمه است.
اگر شخص پرداخت‌کننده بیمه در مهلت قانونی تعیین‌شده دیه را پرداخت نکند، تحت تعقیب قانون قرار خواهد گرفت. به‌عبارت‌دیگر در صورت عدم واریز دیه در مهلت تعیین‌شده حکم توقیف اموال یا حکم جلب فرد صادر می‌شود.
توافق برای مهلت پرداخت بیمه چگونه صورت می‌گیرد؟
بر اساس قانون، توافق طرفین در اولویت قرار دارد. به‌طورکلی مدت‌زمان و میزان پرداخت دیه با توافق طرفین مشخص می‌شود. همانگونه که ذکر شد طرفین توانایی تبدیل قصاص به دیه و همچنین تعیین مهلت پرداخت دیه و میزان آن را دارند. دادگاه نیز با توجه به توافق صورت گرفته میان مجرم و مجنی علیه یا شخص آسیب‌دیده اقدام می‌کند. درصورتی‌که طرفین برای میزان و پرداخت دیه توافق کنند اما مدت معینی تعیین نشده باشد، بر اساس قانون مجازات اسلامی باید به مدت یک سال قمری از جنایت دیه را پرداخت کند.
سخن پایانی
در اسلام برای پرداخت خسارت، دیه در نظر گرفته شده است. دیه انواع مختلفی دارد که می‌توان دیه عمد، شبه عمد و دیه خطا محض را نام برد که با توجه به نوع دیه مبلغ آن تعیین می‌شود. مهلت پرداخت بیمه نیز با توجه به نوع آن تعیین می‌شود که برای دیه عمد یک سال قمری، دیه شبه عمد دو سال قمری، دیه خطای عمد سه سال قمری در نظر گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که برای مهلت پرداخت، نحوه و میزان پرداخت طرفین می‌توانند توافق کنند. در صورت عدم پرداخت دیه، شخص تحت تعقیب قانونی قرار خواهد گرفت.