نظام نیمه آزادی طبق ماده ۵۶ قانون مجازات اسلامی، نوعی از محکومیت است که فرد مجرم به‌منظور گذراندن دوران محکومیت خود به‌جای حبس در زندان به انجام برخی فعالیت‌هایی می‌پردازد. فعالیت‌هایی که در این شیوه از محکومیت مجرمین موظف به پرداختن به آنها هستند عبارتند از انجام فعالیت‌های آموزشی، درمانی، حرفه‌ای، حرفه‌آموزی و سایر آنها.
این امورات در مراکزی که زیر نظر زندان‌ها فعالیت می‌کنند، انجام می‌شود. همچنین نمایندگانی از سوی قوه قضایی در آن مراکز به‌منظور کنترل فعالیت، اعمال و رفتار مجرمان حضور دارند تا اشتباهاتی از آنان سر نزند. لازم به ذکر است که مجرمان متناسب با علاقه و تخصص خود در این مراکز شروع به کار می‌کنند. وکیل دعاوی کیفری کیا وکیل در تهران همواره آماد ارائه مشاوره و خدمات وکالت برای شما عزیزان می‌باشد.
نگاهی کلی به نظام نیمه آزادی
این شیوه از محکومیت در ابتدا هزینه موردنیاز زندان‌ها را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. همچنین به‌کارگیری این محکومیت باعث می‌شود تا خانواده زندانیان نیز در طول محکومیت آنان دچار مشکل نشوند. درنهایت این نظام از محکومیت عاملی برای شکوفا شدن استعدادهای مجرمان به شمار می‌رود.
کدام مجرمان می‌توانند از نظام نیمه آزادی بهره‌مند شوند؟
در مفاد ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، جرایمی از درجه ۵ تا ۷ درج شده‌اند که تنها مجرمان آن دسته از جرایم امکان بهره‌مندی از این شیوه محکومیت را خواهند داشت. در غیر این صورت مجرمان موظف به گذراندن دوران محکومیت خود به روال عادی خواهند بود.
مجازات درجه 5
- ممنوعیت دائم از انجام فعالیت شغلی و اجتماعی برای اشخاص حقوقی
- ممنوعیت دائم از انجام فعالیت جذب سرمایه‌گذاران
- محروم بودن از حقوق و فعالیت‌های اجتماعی از ۵ تا ۱۵ سال
- محکوم به پرداخت جرایم نقدی ۸۰ میلیون ریال تا ۱۸۰ میلیون ریال
- محکوم به حبس ۲ تا ۵ سال
مجازات درجه ۶
- ممنوع بودن از اصدار اسناد تجاری تا ۵ سال
- ممنوعیت فعالیت جذب سرمایه‌گذاران تا ۵ سال
- ممنوعیت از انجام فعالیت شغلی و اجتماعی برای اشخاص حقوقی تا ۵ سال
- محرومیت از حقوق اجتماعی به مدت ۶ ماه تا ۵ سال وابسته به نوع جرم مرتکب شده
- محکومیت به ۳۱ تا ۹۹ ضربه شلاق وابسته نوع جرم مرتکب شده
- محکوم به پرداخت جرایم نقدی ۲۰ میلیون ریال تا ۸۰ میلیون ریال
- محکوم به حبس از ۶ ماه تا ۲ سال
مجازات درجه ۷
- محرومیت از حقوق اجتماعی به مدت ۶ ماه
- محکوم به ۱۱ تا ۳۰ ضربه شلاق
- محکوم به پرداخت جرایم نقدی ۱۰ میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال
شرایط موردنیاز برای درخواست نظام نیمه آزادی
اولین وهله درخواست این نوع از محکومیت، جلب رضایت شاکی است. در مرحله بعدی مجرم باید تعهدات لازم را به دادگاه ارائه دهد تا قاضی اقدام به صدور حکم حرفه‌آموزی کند. پس از ارائه مستندات و مدارک موردنیاز به دادگاه و تأیید آن توسط قاضی، باتوجه‌به توانایی و استعداد مجرم، او را به مراکز معرفی می‌کند.
قابل‌ذکر است که قاضی قبل از صدور حکم نهایی بررسی می‌کند که آیا گذراندن دورام محکومیت بدین شرایط تأثیری در اصلاح تربیت مجرم و جبران خسارت بزه‌دیده دارد یا خیر.
بررسی شرایط اجرای نظام نیمه آزادی
برای آگاهی بیشتر نسبت به شرایط اجرای این نوع آزادی به‌منظور گذراندن دوران محکومیت به موارد ذکر شده در زیر توجه کنید.
ماده ۱۵ آیین‌نامه: درصورتی‌که مجرم تمامی شرایط را برای گذراندن دوران محکومیت خود طبق نظام نیمه آزادی دارا باشد، قاضی حکم نهایی را با تعیین ساعت، محل و نوع فعالیت صادر می‌کند. محکوم علیه پس دریافت حکم باید طبق مفاد آن عمل کند.
طبق این ماده او اجازه تغییر محل، ساعت و نوع فعالیت را بدون کسب موافقت دادگاه ندارد و اگر بدون موافقت اقدام به این عمل کند، آزادی او لغو شده و در نوع محکومیت محکوم تجدیدنظر خواهد شد.
ماده ۱۷ آیین‌نامه: محکومانی که از شرایط نظام نیمه آزادی برخوردار بوده و دوران محکومیت خود را طبق آن می‌گذرانند همانند سایر محکومان به حبس امکان برخورداری از ضوابط و مقررات مرخصی مثل آزادی مشروط، توقف یا تعویق در اجرای حکم، تعلیق در اجرای مجازات و عفو را دارند.
ماده ۱۹ آیین‌نامه: طبق مفاد این ماده از آیین‌نامه حکم نیمه آزادی محکومان باید در محل اقامت آنان اجرا شود. در برخی موارد دادگاه تشخیص می‌دهد که اقامت او در آن مکان عاملی برای مفسده شدن خواهد بود، بدین ترتیب محل اقامت و اجرای حکم محکومیت طبق نظر قاضی تغییر خواهد یافت. همچنین احتمال دارد اجرای حکم در محل اقامت فرد مقدور نباشد که در این صورت نیز قاضی مناسب‌ترین محل را جهت اجرا و اقامت تعیین خواهد کرد.
ماده ۲۱ آیین‌نامه: ماده ۲۱ آیین‌نامه بیان می‌دارد که محکوم باید فعالیتی را که به‌منظور گذراندن دوران محکومیت به او محول شده است را در طول روز انجام دهد و در پایان، خود را به زندان یا مراکز نیمه آزادی تحت نظارت زندان معرفی کند.
لازم به ذکر است که در این نوع از آزادی نیز محکوم پس از اتمام طول روز و فعالیت محکوم شده به آن باید شب را به زندان یا مراکز مذکور مراجعه کرده و در آن مکان سپری کند.
تبصره اول: درصورتی‌که محکوم علیه هنگام صدور حکم توسط قاضی، درخواست داشته باشد که فعالیت خود را در طول شب انجام دهد در صورت تأیید قاضی این شرایط برای او مهیا خواهد شد. البته باید به این نکته توجه داشت که در این صورت فرد محکوم شده باید تمام طول روز را در زندان یا مراکز مربوطه سپری کند.
تبصره دوم: در تمامی مراکز نظام نیمه آزادی که مجرمان با انجام برخی فعالیت‌ها دوران محکومیت خود را در آن می‌گذرانند، فردی به‌عنوان قاضی اجرای احکامی که توسط قاضی انتخاب شده است، حضور دارد که فعالیت آنها را گزارش دهد. محکوم علیه این امکان را خواهد داشت که ساعات دقیق فعالیت خود را با قاضی اجرای احکام تنظیم کند.
سخن پایانی
نظام نیمه آزادی تنها شامل محکومانی می‌شود که جرائم آنان از درجه ۵ تا ۷ باشد. این افراد با جلب رضایت از شاکی خود و ارائه تعهدات لازم به دادگاه احتمال بهره‌مندی از این نوع آزادی را دارند. لازم به ذکر است که تمامی محکومانی که از شرایط این نوع آزادی برخوردار هستند، به طور حتم این حکم محکومیت برای آنان صادر نمی‌شود؛ چرا که قاضی با بررسی عوامل مختلفی اعم از رفتار و شخصیت محکوم علیه نسبت به صدور حکم نهایی تصمیم‌گیری می‌کند.
