قانون‌گذار در برخی از موارد برای برخی از جرایم تعزیری سبک نسبت به مجازات متهم پس احراز شدن مجرمیت متهم، ارتفاق روا می‌دارد. در این حالت متهم موظف است به مدت‌زمان تعیین شده توسط قانون‌گذار که حدود شش ماه تا دو سال است، به‌تمامی دستورات دادگاه عمل کرده و جرمی را مرتکب نشود. به‌طورکلی قانون‌گذار، متهم را از کیفر معاف می‌کند که این کار تعویق صدور حکم نام دارد.
عناوین مهم
در چه صورت متهم شامل قانون تعویق صدور حکم می‌شود و تعویق صدور حکم به چه شرایطی وابسته است؟ در طی مدت‌زمان تعویق در صدور حکم نهایی متهم موظف به انجام چه اموراتی خواهد بود؟ در صورت بروز کدام جرایم احتمال دارد قانون‌گذار دستور تعویق در صدور حکم را صادر کند؟
این دسته از سؤالات به‌احتمال زیاد به ذهنتان خطور خواهد که در این نوشته به بررسی این موارد و مشابه آن می‌پردازیم.
تعویق صدور حکم به چه معناست؟
به عبارت ساده‌تر در تعویق صدور حکم، قانون‌گذار پس از دستگیری و بازجویی متهم هنگام صدور حکم نهایی، آن را به شش ماه تا دو سال به تأخیر می‌اندازد که انجام این امر نیز وابسته به برخی شرایط است که در ادامه به بررسی تمامی شرایط موردنیاز جهت به تعویق انداختن صدور حکم به طور کامل پرداخته شده است.
بررسی شرایط موردنیاز جهت اجرای قانون تعویق صدور حکم
شرایط صدور حکم طبق موجبات ماده ۴۰ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است:
جرم متهم از دسته جرایم تعزیری باشد
جرایم تعزیری به‌طورکلی به دسته ذکر شده در زیر دسته‌بندی می‌شوند که قانون‌گذار یا همان قاضی زمانی که جرم متهم از نوع تعزیری حدی باشد، اختیار اقدام به تعویق صدور حکم را خواهد داشت؛ در غیر این صورت متهم طبق قانون و مفاد موجود در قانون باید مجازات شود.
جرایم حدی: به جرایمی مانند زنا، لواط، مشروب‌خوری و… که مجازات آن طبق موجبات شرعی تعیین می‌شود، جرایم حدی می‌گویند.
جرایم تعزیری: به برخی از جرایم مانند توهین، سرقت، افترا، کلاهبرداری و موارد مشابه آن که تعیین مجازات، مدت‌زمان و شرایط محکومیت متهم به دست حکومت است و قاضی اختیار تعویق در صدور حکم را دارد، جرایم تعزیری گفته می‌شود.
جرم متهم از دسته جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸ باشد
در مجازات قانون اساسی جرایم تعزیری باتوجه‌به میزان خطراتی که دارند به ۸ گروه دسته‌بندی می‌شوند و به‌مراتب با افزایش رقم میزان خطر جرم، کاهش و مجازات آن سبک‌تر خواهد بود.
برخورداری متهم از جهات تخفیف در مجازات
جهات تخفیف به مواردی گفته می‌شود که در صورت وجود آنها قانون‌گذار اختیار اعمال تخفیف در مجازات و تعویق صدور حکم را خواهد داشت.
موارد جهات تخفیف به شرح زیر هستند:
- شاکی یا مدعی خصوصی از تقصیرات و جرم متهم گذشت کرده و در دادگاه اعلام کند.
- متهم هنگام بازجویی جهت شناسایی شرکا و معاونان و کشف اموال سرقتی همکاری لازم را اعمال کند.
- اعلام و اعتراف متهم قبل از تعقیب و حین رسیدگی به پرونده
- برخورداری از حسن سابقه، بیماری خاص و اعلام پشیمانی متهم یا مجرم
- اقدام متهم برای جلوگیری از بروز آثار بیشتر و غیرقابل‌جبران مانند رساندن فرد به بیمارستان پس از تصادف یا امثال آن
- وجود مداخله شریک یا معاون هنگام ارتکاب متهم به جرم
اعلام پشیمانی و اصلاح رفتاری متهم
دادرس یا قانون‌گذار در مرحله آخر یعنی پس از بازجویی و قبل از صدور حکم نهایی از طریق دادگاه به مصاحبه با متهم پرداخته و باتوجه‌به گفتار و رفتار او متوجه خواهد شد که آیا متهم پشیمان شده و قصد اصلاح خود را دارد؟ اگر جواب این سؤال آری باشد، قاضی نسبت به تعویق صدور حکم اقدام خواهد کرد تا متهم در طول مدت‌زمان تعویق حکم نهایی به اصلاح رفتار خود بپردازد و از کیفر معاف شود.
برقراری ترتیبات و جبران ضرر و زیان وارد شده به بزه‌کار توسط متهم
اگر متهم ضمن عقد قرارداد نامه‌ای در دادگاه نسبت پرداخت و جبران ضرر و زیان وارد شده به قربانی هر دو طرفین به توافق رسیده اقدام کند، در این صورت قانون‌گذار اختیار تعویق صدور حکم را خواهد داشت.
نبود سابقه کیفری در پرونده سوءپیشینه متهم
اگر متهم در پرونده خود سابقه کیفری نداشته باشد و جرم آن از دسته جرایم تعزیری باشد، قاضی به‌احتمال زیاد صدور حکم نهایی را در دادگاه به تعویق خواهد انداخت.
آشنایی با انواع تعویق در صدور حکم نهایی توسط دادگاه
تعویق صدور حکم نهایی مجازات در قوانین مجازات اسلامی به دو صورت تعویق ساده در صدور حکم و تعویق مراقبتی در صدور حکم توسط دادگاه پس از بررسی نوع جرم و مجازات متهم تعیین می‌شود.
منظور کلی از تعویق ساده در صدور حکم نهایی دادگاه چیست؟
در این حالت از تعویق دادرس یا قاضی پس از بررسی‌های رفتاری و گفتاری متهم از پشیمانی و مرتکب نشدن او به جرم اطمینان حاصل کرده و بدون درج قید و شرطی نسبت به تعویق در صدور جکم مجازات متهم اقدام می‌کند.
شایان‌ذکر است که در این نوع از تعویق در صدور حکم متهم باید در طول مدت‌زمان تعویق به کوچک‌ترین جرمی مرتکب نشود، در غیر این صورت طبق قوانین مجازات اسلامی محکوم شده و باید دوره محکومیت و مجازات خود را بگذراند.
منظور کلی از تعویق مراقبی در صدور حکم نهایی دادگاه چیست؟
در تعویق مراقبتی اگر متهم از شرایط تعویق در صدور حکم برخوردار باشد، با پذیرفتن و تعهد کتبی برخی از تدابیر دادگاه این امکان را به قانون‌گذار می‌دهد که صدور حکم نهایی مجازات وی را به تأخیر بیندازد.
مواردی که متهم در صورت صدور حکم تعویق مراقبی باید به رعایت آنها بپردازد، در ادامه ذکر شده‌اند:
- کسب اجازه‌نامه کتبی جهت خروج از کشور از دادگاه و مقام‌های قضایی مرتبط با پرونده خویش
- حضور پیداکردن به‌موقع و سر ساعت در مکان معین شده توسط دادگاه یا مددکار اجتماعی
- اعلام جابه‌جایی و ارائه گزارش از محل اقامت و شغل در مدت‌زمان کمتر از ۱۵ روز به مددکار اجتماعی ناظر
- ارائه کردن اسناد و اطلاعات موردنیاز جهت آسان ساختن پروسه نظارتی تعهدات دوران محکومیت به مددکار اجتماعی
دستورات دادگاهی که متهم در صورت صدور حکم تعویق مراقبتی موظف به اجرا آن است
دادگاه باتوجه‌به شرایط زندگی، جرم مرتکب شده توسط متهم و رفتار او برای صدور نهایی حکم تعویق مراقبتی را شرح می‌دهد که متهم ملزم به رعایت و اجرای تمام آن دستورات خواهد بود.
دستورانی که متهم باید رعایت کند به شرح زیر هستند:
- اجتناب از پرداختن به امورات مرتبط با حوزه جرم مرتکب شده
- اجتناب از معاشرت با مداخله‌کنندگان، شریکان یا معاونان و همچنین شخص بزه‌کار
- شرکت و گذراندن دوره‌های تحصیلی، تربیتی، مذهبی، اخلاق و یادگیری مهارت‌های زندگی درست و سالم طبق دستورات دادگاه و زیر نظر مددکار اجتماعی
- اقدام و پشت سر گذاشتن مراحل ترک اعتیاد یا برخی بیماری‌ها
- یادگیری مهارت و حرفه‌ای خاص طبق دستورات دادگاه
- اقدام به پرداخت نفقه برخی از افراد که واجب‌النفقه هستند طبق دستورات قاضی یا دادرس پرونده
- اجتناب از رانندگی
- عدم اقامت یا اقامت در محل مورد تأیید دادگاه و مددکار اجتماعی
در چه صورت قرار تعویق صدور حکم لغو می‌شود؟
طبق موجبات درج شده در ماده ۴۴ قانون مجازات اسلامی اگر حکم مجازات فرد مرتکب شده به جرم بنا بر شرایط موجود دچار تعویق در صدور حکم شود، اما در این مدت‌زمان مجرم به یکی از جرایم ذکر شده در زیر مرتکب شود تعویق در صدور حکم لغو و تصمیم‌گیری دادگاه دررابطه‌با مجازات فرد از سر خواهد گرفت.
مرتکب شدن به جرایم تعزیری به‌صورت عمدی از درجه ۱ تا 7
اگر متهم به طور عمدی و در هوشیاری کامل مرتکب به این نوع از جرایم شود، تعویق مراقبتی صدور حکم نهایی مجازات وی لغو خواهد شد، اما در صورت غیرعمدی بودن و ارائه اسناد و مدارک موردنیاز جهت اثبات به دادگاه و قاضی یا دادرس پرونده، تعویق مراقبتی لغو نخواهد شد.
مرتکب شدن به جرایم حد
طبق بند ذکر شده در بالا در صورت مرتکب شدن متهم به جرایم حد قانون‌گذار به‌هیچ‌عنوان اختیار و اجازه اعمال تعویق در صدور حکم نهایی را نخواهد داشت. همچنین اگر متهم به این دسته از جرایم مرتکب شود، حکم تعویق مراقبتی وی لغو خواهد شد.
مرتکب شدن به جرایم دیه به‌صورت عمدی
در صورت مرتکب شدن متهم به جنایاتی که به پرداخت دیه ختم می‌شوند، حکم تعویق مراقبتی مجازات لغو می‌شود.
مرتکب شدن به جرایم منجر به قصاص
در این نوع از جرایم دادگاه نسبت به صدور حکم جدید و لغو حکم تعویق مراقبتی مبادرت خواهد کرد.
نتیجه عدم رعایت دستورات ذکر شده توسط دادگاه در مدت‌زمان تعویق صدور حکم
اگر متهم در صورت تعویق خوردن صدور حکم نهایی نسبت به انجام دستورات ذکر شده توسط دادگاه بی‌اعتنایی کند، قانون به‌صورت زیر با وی برخورد می‌کند.
بی‌اعتنایی در بار اول: در نخستین‌بار دادگاه به مدت‌زمان تعویق حکم می‌افزاید، به طوری که اگر صدور حکم تا یک سال تعویق خورده باشد، طبق تشخیص دادگاه مدت‌زمان ۶ ماه پس از آن یک سال به‌حکم افزوده خواهد شد.
بی‌اعتنایی در بار دوم: در بار دوم دادگاه اجازه افزودن به مدت‌زمان تعویق را نخواهد داشت و باید نسبت به تعیین حکم و مجازات متهم طبق قوانین مجازات اسلامی اقدام کند.
جمع‌بندی
تعویق صدور حکم مجازات نهادی جدید در چارچوب قوانین نظام کیفری ایران است. همین امر باعث شده است هر فردی نسبت به قوانین و شرایط تعویق صدور حکم نهایی مجازات توسط دادگاه نداشته باشد. گروه وکالت کیاوکیل با وجود وکلای خبره و متخصص به شما این امکان را خواهد داد که دانستن و داشتن آگاهی کامل نسبت قوانین و جرایم انجام امور حقوقی خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به اتمام برسانید.
