یکی از تخلفاتی که امروزه آمار آن رو به افزایش است، جعل سند است. این جرم انواع مختلفی دارد که مجازات مربوط به هرکدام نیز متفاوت است. در این مطلب قصد داریم شما را با انواع جعل سند و مجازات جعل سند آشنا کنیم پس ادامه مطلب را از دست ندهید.
تعریف جعل سند
جعل از نوع جرائم مطلق است، بدین معنی که قانونگذاران بدون توجه به این موضوع که این امر به نتیجه رسیده باشد و یا خسارتی به قربانی وارد شده باشد، تنها به‌دلیل حفظ اعتبار اسناد این مسئله را جرم می‌دانند.
کسی که جعل سند را انجام داده و کسی که از سند جعل شده استفاده کرده است، هر دو این موارد جرائم جداگانه‌ای محسوب می‌شوند. بنابراین هر یک از موارد ذکر شده مجازات جداگانه دارد و به این صورت نیست که این دو جرم عنصر مادی مشابه و مشترک و یکسان داشته باشند.
رضایت قبلی از سوی صاحب امضا یا صاحب سند ممکن است بتواند جرم بودن این عمل را مرتفع کند، اما اجازه قبلی در خصوص استفاده از سند مجعول قابل اغماض نیست.
انواع جعل سند و مجازات جعل سند
جعل سند انواع مختلفی دارد که ادامه به بررسی انواع آن می پردازیم.
جعل مادی
در صورتی که در ظاهر و صورت اسناد و غیره اختلالی ایجاد شود، به آن جعل مادی می‌گویند.
انواع جعل مادی
انواع جعل مادی به شرح زیر است:
جعل احکام یا امضا یا مهر یا فرمان یا دست خط مقامات دولتی
جعل حکم، مهر، فرمان، امضا یا دست خط مقام رهبری، رؤسای سه قوه مقننه، مجریه و قضاییه، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، معاون اول رئیس جمهور، مجلس خبرگان، رؤسا، قضات، مسئولین و کارکنان دولتی به اعتبار یا از جهت مقام رسمی آنها جرم محسوب می‌شود.
مجازات تعیین شده از سوی قانونگذاران برای دو مورد اول حبس از سه سال تا پانزده سال و برای دیگر موارد از یک تا ده سال است.
جعل مهر، منگنه، تمبر یا علامت یکی از شرکت‌ها، مؤسسات، ادارات دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی، نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌ها و یا تجارت‌خانه‌های دولتی
این مصادیق در خصوص مؤسسات یا ادارات دولتی، شرکت‌ها و نهادهای انقلاب اسلامی مشمول مجازات حبس از یک تا ده سال است. در مورد نهادهای عمومی غیردولتی مشمول مجازات حبس از شش ماه تا سه سال است. در خصوص تجارت‌خانه‌های غیردولتی و شرکت‌ها مجازات حبس از سه ماه تا دو سال در نظر گرفته شده است.
جعل احکام دادگاه‌ها، اسناد یا حواله‌های صادره از خزانه‌های دولتی و منگنه یا علامتی که برای تعیین عیار طلا یا نقره به کار می‌رود
جعل احکام تمام دادگاه‌ها (از جمله اختصاصی، عمومی، نظامی و غیره)، جعل اسناد و حواله‌های صادر شده از سوی خزانه دولتی (یعنی اوراق و براتهای مالی)، جعل منگنه (به معنی به‌کارگیری از ابزارهایی که با آنها بر روی چیزهایی مثل طلا و نقره علامتگذاری انجام می‌شود) و علامتی که با استفاده از آن عیار طلا و نقره را مشخص می‌کنند، مجازات جعل سند برای مرتکبین این نوع حبس از یک تا ده سال است.
جعل اسکناس رایج داخلی یا خارجی، اسناد و اوراق بهادار، اسناد بانکی، و حواله‌های صادره از اسناد خزانه
هر شخصی که پول رایج داخلی یا خارجی، اسناد بانکی مانند براتهای مقبول یافته از سوی بانک‌ها، چک‌های صادر شده از سوی بانک‌ها و دیگر اسناد تعهدآور بانکی و نیز اوراق بهادار، اسناد یا براتهای صادر شده از اسناد خزانه را به جهت اختلال در وضع پولی، بانکی، اقتصادی یا اخلال در نظام و امنیت سیاسی و اجتماعی جعل یا به کشور وارد کند یا با آگاهی از مجعول بودن از آن استفاده کند، در صورتی که مفسد و محارب قلمداد نشود به پنج تا بیست سال حبس محکوم می‌شود.
جعل مدارک تحصیلی
چنانچه شخصی مدارک فارغ التحصیلی، ریز نمرات تحصیلی، تاییدیه و مدارک اشتغال به تحصیل مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی و دانشگاه‌ها در داخل یا خارج از کشور یا ارزش نامه‌های تحصیلات خارجی را جعل کند یا با آگاهی از مجعول بودن آن، از آنها استفاده کند می‌بایست علاوه بر جبران خسارت از یک تا سه سال حبس را متحمل شود.
جعل در اسناد و نوشته‌های غیررسمی
از انواع جعل سند، جعل در اسناد و نوشته‌های غیررسمی است. مجازات تعیین شده برای این جرم علاوه بر جبران خسارت، از شش ماه تا دو سال حبس و یا پرداخت مبلغ از سه تا دوازده میلیون ریال به عنوان جزای نقدی است.
جعل در اسناد و نوشته‌های رسمی
هر یک از مسئولین دولتی و کارمندان که در انجام وظایف خود در احکام، اسناد، تقریرات، سجلات، نوشته‌ها، دفاتر و غیر آنها از اوراق و مکتوبات رسمی تزویر کنند؛ از جمله ساخت مهر یا امضا، تحریف امضا، مهر و خطوط، الحاق یک سری کلمات و یا تغییر اسامی اشخاص مشمول مجازات اداری، جبران خسارت‌های وارده و همچنین از یک تا پنج سال حبس یا پرداخت شش تا سی میلیون ریال به عنوان جزای نقدی هستند.
عکس برداری از مدارک و اوراق
عکس گرفتن از کارت شناسایی، مدارک دولتی و عمومی، اوراق هویت و دیگر مدارک مشابه طوری که سبب اشتباه گرفتن با اصل آن شود، لازم است ممهور به مهر یا علامتی باشد که مشخص کند این مدارک عکس یا رونوشت است.
در غیراینصورت انجام این عمل جعل قلمداد می‌شود. تهیه‌کنندگان این قبیل مدارک و استفاده‌کنندگان از آنها به عمد و با آگاهی لازم است علاوه بر جبران خسارت، شش ماه تا دو سال حبس یا پرداخت سه تا دوازده میلیون ریال را متحمل شوند.
جعل گواهی پزشکی
چنانچه فردی خودش یا به واسطه شخص دیگری برای معافیت خود یا فرد دیگر از نظام وظیفه، خدمت دولت و یا جهت ارائه به دادگاه، گواهی پزشکی به اسم پزشک جعل کند مجازات جعل سند از این نوع برای مرتکبین مشمول شش ماه تا یک سال حبس یا پرداخت سه تا شش میلیون ریال به عنوان جزای نقدی می‌شود.
صدور گواهی نامه خلاف واقع
از انواع جعل سند این مورد است که هر زمان پزشک تصدیق نامه‌ای برخلاف واقعیت درباره فردی جهت معافیت از خدمت در نظام وظیفه، ادارات رسمی یا ارائه به مراجع قضایی بدهد، مشمول شش ماه تا دو سال حبس یا پرداخت سه تا دوازده میلیون ریال به عنوان جزای نقدی می‌شود.
شرکت در آزمون به‌جای شخصی دیگر یا شرکت دادن فردی دیگر جای خود
هر فردی که به‌جای داوطلب اصلی هر یک از آزمون‌ها از جمله کنکور ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، مراکز تربیت معلم، دانش سراها، اعزام به خارج از کشور یا امتحانات داخلی و نهایی واحدهای مذکور یا امتحانات مدارس راهنمایی، هنرستان‌ها، دبیرستان‌هاو غیره در جلسات امتحان شرکت کند، فرد مرتکب شده و داوطلب اصلی علاوه بر مجازات‌های اداری و انتظامی مشمول پرداخت دویست هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی می‌شوند.
جعل معنوی (مفادی)
از دیگر انواع جعل سند جعل معنوی یا جعل مفادی هم به آن می‌گویند به این معنی است که هیچ‌گونه ایراد و خدشه‌ای در ظاهر سند دیده نمی‌شود، بلکه حقیقت در آنها تحریف می‌شود و مطالب منتسب به دیگران به‌شکل دیگر منعکس می‌شود.
انواع جعل معنوی (مفادی)
- تغییر مضمون یا موضوع
- تحریف نوشته و گفته یکی از مقامات رسمی
- تحریف تقریرات یکی از طرفین
- امر صحیحی را باطل یا باطلی را صحیح جلوه دادن
- چیزی که به آن اقرار نشده است را اقرار شده جلوه دادن
چنانچه هر زمان سردفتری عقد اجاره را به‌صورت عقد بیع جلوه دهد، معامله غیرقطعی را قطعی نشان دادن، خلاف گفته طرفین معامله چیزی در سند بنویسد که ثمن معامله پرداخت شده است، نوشتن و وارد کردن نام متعاملین به شکلی غیر از آن چیزی که آنها اظهار کرده‌اند، در رونوشت اسناد برای مثال شناسنامه آوردن مطالبی برخلاف مندرجات آن و تحریف اظهارات قاضی توسط منشی دادگاه به میل خود مرتکب جعل معنوی یا مفادی شده‌اند.
نتیجه گیری
در این مطلب به انواع جعل سند و مجازات جعل سند پرداختیم و تلاش کردیم شما را با انواع مصادیق آن و مجازات تعیین شده برای هر کدام آشنا کنیم. برای آگاهی در مورد این جرائم این مطلب می‌تواند به شما کمک کند.
