جرم جعل یکی از جرایمی است که به روش‌های گوناگونی در جامعه صورت می‌گیرد. از جرایم جعل می‌توان جعل امضای الکترونیکی، جعل سند رسمی، جعل گواهی استشهاد، جعل امضای متوفی، جعل امضا توسط سردفتر و موارد دیگر را نام برد.
یکی از انواع جرایم رایج، جعل امضای متوفی است که در قانون مجازات اسلامی برای چنین جرم‌هایی مجازاتی درنظر گرفته شده است. حال ممکن است سوالاتی مانند مجازات جعل امضای متوفی چیست؟ جعل را چگونه باید اثبات کرد؟ ذهن شما را به خود مشغول کند، برای گرفتن پاسخ سوالات خود، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
تعریف جعل
جرم جعل در قانون 523 قانون مجازات اسلامی به صورت زیر تعریف می‌شود:
« حمل تزویر عبارت است از ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این‌ها به قصد تقلب»
با صراحت کامل در این ماده ساختن امضا هر شخصی جزیی از جرم جعل به شمار می‌آید و با مجازاتی همراه است. توجه داشته باشید که برای جعل اسناد و استفاده از آنها مجازاتی در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال هر شخصی که امضا فرد متوفی را جعل کرده و از آن استفاده کند، علاوه بر محکوم شدن به مجازات جعل باید برای استفاده از آن نیز مجازات شود. همچنین در صورت وارد کردن خسارت یا آسیبی به جان یا مال کسی باید آن را جبران کند.
درواقع می‌توان جعل را در 2 نوع زیر بررسی کرد:
- نوع اول که برای جعل نوشته یا مهر یا امضای شخص است و از نظر درست یا غلط بودن نوشته بررسی نمی‌شود و مجازات دارد.
- در نوع دوم صحت دروغ بودن یا صحیح بودن مطلب اهمیت دارد و شخص جاعلی که از سند استفاده می‌کند مجرم بوده و باید مجازات شود.
جعل را چگونه باید اثبات کرد؟
در ابتدا برای مورد بررسی قرار گرفتن سند جعلی باید شکایت صورت گیرد تا مجازات جعل امضای متوفی اجرا شود. به عنوان مثال فرد باید در ابتدا از جعلی بودن امضا متوفی شکایت کند تا این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. توجه داشته باشید که اگر جعل‌های شخصی علیه اقتصاد یا امنیت کشور صورت گیرد، نیازی به شکایت نخواهد بود و ضابطین قضایی و ماموران به صورت مستقیم وارد عمل خواهند شد.
سپس فرد شاکی باید ادعای خود را به اثبات برساند. برای اثبات شخص خواهان درخواست بررسی اصالت امضا مذکور را توسط کارشناسان قوه قضاییه از دادگاه ذی صلاح را مطرح می‌کند که به دو حالت زیر انجام می‌شود:
- در حالت اول، شخص کارشناس امضاهای شخص متوفی را با امضای انجام شده تطبیق داده و با نهایت دقت جعلی بودن آن را تشخیص می‌دهد. در این بررسی مواردی مانند نوع قلم، فشار قلم روی کاغذ، شکستگی و نوع کشیدن خطوط مورد بررسی قرار می‌گیرد و جعل امضا مشخص می‌شود.
- اگر در مرحله اول جعل تشخیص داده نشود، کارشناس از روش دقیق‌تری مانند پرتو نور استفاده می‌کند که در این روش به صورت دقیق‌تر جعلی بودن یا اصالت امضا متوفی تعیین می‌شود.
پس از ارائه گزارش، هریک از طرفین توانایی اعتراض به نتیجه کارشناسی را خواهند داشت و در برخی از موارد امکان تغییر نتیجه وجود دارد. در نهایت بعد از نهایی شدن گزارش امکان تغییر نتیجه و اعتراض وجود ندارد؛ زیرا قاضی با توجه به نتیجه کارشناسی حکم می‌دهد.
مجازات جعل امضای متوفی چیست؟
بعد از اثبات جرم، قاضی حکم را می‌دهد و مجازات تعیین می‌شود. درواقع هر نوع جعلی مجازات متفاوتی دارد. به عنوان مثال مجازات جعل امضای متوفی با جعل امضای مقام دولتی متفاوت است. همچنین برای جعلی مانند جعل اسکناس که علیه امنیت اقتصادی صورت می‌گیرد، مجازات سنگین‌تری در نظر گرفته خواهد شد.
در جعل امضا متوفی نیز براساس شرایط، نوع سوء استفاده و فرد متوفی، مجازات متفاوتی درنظر گرفته می‌شود. به‌طورکلی در ماده 533 قانون مجازات اسلامی مجازات جعل امضای متوفی به صورت زیر است:
«اشخاصی که کارمند یا مسئول دولتی نیستند، هرگاه مرتکب یکی از جرایم مذکور در ماده532 (ساختن امضا یا مهر) شوند، علاوه بر جبران خسارت وارده، به حبس از 6 ماه تا 3 سال یا 3 تا 18 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد»
توجه داشته باشید که برای کارمندان دولت مجازات به صورت دیگری اجرا می‌شود. به علاوه در ماده 535 قانون مجازات اسلامی برای استفاده از اسناد جعل شده به صورت زیر نوشته شده است:
«هرکس اوراق مجعول مذکور در مواد 532، 533 و 534 را با علم به جعل و تزویر مورد استفاده قرار دهد، علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از 6 ماه تا 3 سال یا به 3 تا 18 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد»
لازم به ذکر است که برای افراد جاعلی که خود را تسلیم و مرتکبین دیگر را معرفی کنند بنا به ماده 531 قانون مجازات اسلامی، مشمول تخفیف در جرم خواهند شد.
شرایط تحقق جرم جعل امضای متوفی چیست؟
در قسمت قبل به بررسی مجازات جعل امضای متوفی پرداختیم، اما شرایط تحقق این جرم چیست؟ مانند باقی جرایم، برای جرم جعل امضای متوفی نیز به وجود 3 عنصر نیاز است. عنصر مادی که همان عمل جعل امضا بوده، عنصر معنوی که به معنای قصد تقلب جاعل یا ضرر زدن به دیگران و عنصر قانونی که به معنای این است که انجام این کار براساس قانون جرم شناخته می‌شود.
به‌طورکلی در صورت وجود هر سه عنصر جرم، عمل جعل امضا انجام می‌شود. همچنین اگر شخص جاعل، سند شخص متوفی را جعل کند و عمل آن هیچ ضرری برای شخص زنده نداشته باشد، سند آماده شده مجعول نیست.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم به بررسی مجازات جعل امضای متوفی و نکات مهم آن بپردازیم. همانگونه که ذکر شد برای جعل امضا و استفاده از سند مجازاتی در نظر گرفته می‌شود. این تخلف بعد از انجام شکایت توسط کارشناس تشخیص داده شده و درنهایت قاضی رای خود را صادر می‌کند. معمولا مجازات حبس بین 6 ماه تا 3 سال یا مبلغی بین 3 تا 18 میلیون ریال برای جاعل در نظر گرفته می‌شود.
