در حوزه مسائل حقوقی یکی از سؤالاتی که ممکن است برای شما پیش آید این است که چند نوع ظهرنویسی داریم و فرق آن با ضامن چیست؟ در این مطلب قصد داریم به این سؤالات پاسخ گوییم. اگر شما هم در این زمینه سؤال دارید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
تعریف ظهرنویسی
معنی ظهرنویسی در لغت پشت نویسی سند آمده است. مطابق تعریف ترمینولوژی حقوق ظهرنویسی عبارت است از اینکه صاحب سند دین و مخصوصاً اسناد تجاری، خطاب به مدیون در پشت سند اذن یا دستور دهد که مبلغ سند را به فردی دیگر بدهد.
بنابر تعریف گفته شده ظهرنویس را به کسی می‌گویند که فعل ظهرنویسی را انجام دهد و همچنین کسی را که ظهرنویسی به نفع او شده است، منتفع ظهرنویسی می‌گویند.
انواع ظهرنویسی
ظهرنویسی به چهار دسته تقسیم می‌شود که در ادامه به شرح هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
1. ظهرنویسی به عنوان انتقال
قسمت اول ماده 247 قانون تجارت تصریح می‌کند: “ظهرنویسی به انتقال برات دلالت دارد.” بنابراین ظهرنویسی یک روش انتقال حقوقی به حساب می‌آید که متعلق به برات و اسناد تجاری است، بدون نیاز به آنکه این انتقال طبق مقررات قانون مدنی مشمول تشریفات انتقال طلب شود. این کار انتقال مکرر اسناد را سهل کرده و واگذاری سند با واگذاری حقوق توأم است که دیگر نیازی به توجیه ندارد.
2. ظهرنویسی به‌عنوان وکالت
نام دیگری که برای ظهرنویسی به‌عنوان وکالت در نظر گرفته شده، ظهرنویسی برای وصول است. این عنوان بدین معنی است که صاحب سند بدون آنکه مالکیت آن را به شخصی دیگر واگذار کند، می‌تواند با نوشتن عباراتی مثل “به‌منظور اخذ وجه”، “ارزش برای وصول”، “برای وکالت” یا هر عبارت دیگری که به معنی وکالت باشد، فردی دیگری را مأمور کند که وجه آن را در سررسید وصول نماید.
مطابق ماده 247 قانون تجارت ظهرنویسی به‌عنوان وکالت یکی از شناخته شده‌ترین و متداول‌ترین انواع ظهرنویسی است. برای محقق شدن این نوع ظهرنویسی لازم است صاحب سند اختیار وصول وجه سند را به وکیل بدهد.
قانون تجارت کشور ما نیز وکیل را به‌عنوان صاحب سند می‌شناسد و مقرر می‌کند در صورت عدم وصول دارنده حق اقدام به واخواست را خواهد داشت.
روشی که اکنون به‌واسطه بانک‌ها به‌عنوان نماینده یا وکلای صاحبان اسناد تجاری اجرا می‌شود این است که در صورت وصول وجه مندرج در سند، سند را به حساب صاحب آن منظور می‌کنند، اما اگر سند وصول نشود، تا حد واخواست یا اعتراض جلو می‌رود.
3. ظهرنویسی به‌عنوان تضمین و وثیقه
نوع سوم ظهرنویسی، ظهرنویسی تحت عنوان تضمین است. در این مواقع ظهرنویس با استفاده از عباراتی مانند “ارزش برای وثیقه”، “ارزش برای تضمین” و یا هر عبارتی که نشان‌دهنده ارزش ضمانت باشد، این نوع ظهرنویسی را به اجرا در می‌آورد.
این نوع ظهرنویسی به معنی آن است که صاحب سند آن را به‌عنوان تضمین استفاده می‌کند. این ظهرنویسی در ماده 19 کنوانسیون آنسیترال پیش بینی شده، اما مسئله‌ای که اینجا بیان می‌شود این است که ظهرنویسی به‌عنوان وثیقه یا تضمین در قانون تجارت پیش‌بینی نشده است.
آنچه امروزه در مورد دریافت به‌عنوان تضمین تسهیلات در بانک‌ها رایج است، صدور سفته به‌عنوان وام گیرنده (به‌عنوان متعهد) و امضای آن به‌واسطه افرادی به‌عنوان ضامن است. در هرحال در قانون ایران ظهرنویسی فقط برای وکالت و انتقال پیش‌بینی شده است. (مواد 245 الی 248 قانون تجارت)
4. ظهرنویسی به‌عنوان تضمین پرداخت (جیرو)
در صورتی‌که طلبکار خواهان این باشد که علاوه بر متعهد، افراد دیگری به‌عنوان ضامن مبلغ سفته یا برات را تضمین کنند، از آنها می‌خواهد ظهر اسناد مذکور را امضا کنند.
فرق ضامن و ظهرنویس در چیست؟
در اینجا ابتدا به تعریف ظهرنویس و ضمانت از دیدگاه قانون تجارت می‌پردازیم، سپس تفاوت آنها با هم را بیان می‌کنیم.
مسئولیت تضامنی
چنانچه بدهکاران متعددی وجود داشته باشند، تمام آنها در مقابل طلبکار مسئول هستند و طلبکار می‌تواند برای دریافت طلبش به هر یک از بدهکاران که بخواهد مراجعه کند؛ مانند صرافی‌ها.
الف) ظهرنویسی
ظهرنویسی به معنای انتقال سند تجاری به فرد دیگری است که عموماً این‌کار با امضای پشت سند تجاری انجام می‌شود. با این امضا سند با تمام خصوصیات و محدودیت‌های موجود در آن به صاحب جدید منتقل می‌شود و صاحب جدید از جهت حقوق و تکالیف جانشین صاحب قبلی می‌گردد.
ظهرنویسی صرفاً با امضای صاحب فعلی محقق شده و به شخص دیگری انتقال می‌یابد. ظهرنویسی می‌تواند با ذکر نام منتقل الیه (یعنی فردی که سند تجاری به او انتقال می‌یابد) باشد، می‌تواند در وجه حامل و بدون قید نام منتقل الیه باشد.
در ظهرنویسی لازم نیست تاریخ درج شود، اما درج تاریخ نه تنها در اسناد تجاری بلکه در تمام اسناد و تعهدات مزیت بسیار مهمی دارد و آن تشخیص اهلیت طرفین هنگام منعقد کردن قرارداد و انتقال است؛ زیرا در صورتی که ظهرنویس در زمان انتقال اهلیت نداشته باشد (به معنای آنکه دارای جنون باشد یا از سن قانونی برخوردار نباشد) یا به‌دلیل ورشکستگی حق دخالت در امور مالی خودش را نداشته باشد، ظهرنویسی باطل است.
ب) ضمانت
ضمانت به این معنی است که شخص سومی متعهد می‌شود که صادرکننده برات تجاری یا ظهرنویس آن یا هر ضامن دیگری که پرداخت مبلغ مندرج در سند تجاری را ضمانت کرده است، در سر رسید سند و موعد مقرر مبلغ قید شده را پرداخت می‌کند.
در صورت عدم پرداخت، دارنده سند تجاری می‌تواند به ضامن هم مراجعه کند. عموماً ضمانت در پشت سند تجاری درج می‌شود. ضامن با استفاده از هر عبارتی که نشان‌دهنده ضمانت باشد یا بدون آنها و فقط با یک امضا به پرداخت متعهد می‌شود.
بین ضامن و کسی که از او ضمانت شده مسئولیت تضامنی برقرار است.
نتیجه گیری
در این مطلب در خصوص یکی از رایج‌ترین مسائل حقوقی یعنی ظهرنویسی صحبت کردیم. سعی کردیم پرکاربردترین و مهمترین مطالب را در این حوزه از قبیل انواع ظهرنویسی و تفاوت آن با ضمانت را برای شما بیان کنیم. مشکلات ناشی از صدور چک، جعل و کلاهبرداری عموما در زمینه چک اتفاق میافتد. در صورت نیاز به گرفتن وکیل کلاهبرداری در تهران گروه وکالت کیا وکیل همواره باشماست.
