سوال مهمی که در اینجا مطرح است، این است که آیا وصیت‌نامه دست‌نویس اعتبار قانونی دارد؟ مدت اعتبار آن چقدر است؟ در ادامه به بررسی اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس و معرفی نکات مهم آن می‌پردازیم. برای آگاهی از پاسخ سوالات خود تا انتهای مطالب با ما همراه باشید.
وصیت به معنای سفارش و توصیه برای انجام کاری است. در اصطلاح فقهی وصیت معنای متفاوتی دارد؛ بدین‌صورت که در فقه به معنای اذن و اجازه فرد برای واگذاری اموال و منافع به دست آورده در طول زندگی است که پس از مرگ وی به دیگران و حتی عامه مردم داده می‌شود. به‌صورتی که شخص اجازه تصرف اموالش را بعد از مرگ خود به دیگران بدهد. بهترین راه حل در این قبیل مسائل استفاده از مشاوره یک وکیل حقوقی مجرب و درصورت ضرورت سپردن پرونده به وی جهت تضمین نتیجه می باشد.
عناوین صفحه
اطلاعاتی در مورد وصیت‌نامه دست‌نویس
وصیت‌نامه سند یا مدرکی است که فرد قبل از فوت خود برای وراث تنظیم می‌کند و در آن دارایی و اموال خود را بین آنها تقسیم می‌کند. نوشتن وصیت در اسلام کاری پسندیده بوده و حتی قرآن و بزرگان نیز سفارش بسیاری برای انجام این کار کرده‌اند. در آیه 180 سوره بقره به‌صورت زیر بیان می‌کند:
«زمانی که موعد مرگتان فرا رسد؛ بر شماست که اگر چیز باارزشی (مالی) دارید، به نحو شایسته و احسنت آن را برای خویشاوندان و نزدیکانتان وصیت کنید؛ چرا که این حقی است برای افراد باپرهیز»
همچنان پیامبر اکرم در مورد وصیت، به‌صورت زیر توصیه کرده‌اند:
«جایز نیست مسلمان شبی را سر بر بالین بگذارد، درحالی‌که وصیت او زیر سرش نیست»
وصیت به معنای تعیین تکلیف دارایی و اموال شخص پس از مرگ است. به‌عبارت‌دیگر تمامی آثار وصیت بعد از فوت شخص مشخص می‌شود. توجه داشته باشید که ازنظر نوشتن، وصیت به روش‌های خودنوشت یا دست‌نویس و رسمی تنظیم می‌شود.
نکته مهم: لازم به ذکر است که فرد تا زمان پیش از مرگ می‌تواند در وصیت‌نامه تغییراتی ایجاد کند.
نکات مهم درباره وصیت دست‌نویس
وصیت‌نامه دست‌نویس را شخص با خط خود یادداشت می‌کند و همچنین این نوع وصیت‌نامه دارای تاریخ و امضای شخص وصیت‌کننده است. به‌طورکلی یکی از مزایای این نوع وصیت‌نامه این است که نیازی به پرداخت هزینه ثبت‌اسناد رسمی نیست. از مشکلات این نوع وصیت‌نامه می‌توان به این مورد اشاره کرد که به مراقبت نیاز دارد. به‌عبارت‌دیگر امکان دخل و تصرف، جعل وصیت‌نامه و… وجود دارد، پس برای جلوگیری از بروز این مشکلات باید به‌خوبی از آن نگهداری کرد تا اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس حفظ شود.
انواع وصیت
به‌طورکلی وصیت انواع مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
وصیت عهدی
در این نوع وصیت شخص نمی‌خواهد بعد از مرگ اموال خود را به کسی بدهد، بلکه می‌خواهد بعد از مرگ خود، شخصی را مامور کند که کارهای وی را انجام دهد که به او وصی گفته می‌شود.
وصیت تملیکی
وصیت تملیکی به وصیتی گفته می‌شود که بر اساس آن شخص به‌صورت رایگان، اموال خود را پس از مرگ به دیگران بخشیده و تملیک می‌کند. لازم به ذکر است که در وصیت‌نامه می‌توان یک سوم از مال خود را بخشید.
انواع وصیت‌نامه کدامند؟
لازم به ذکر است که وصیت‌نامه با توجه به قانون به انواع زیر تقسیم‌بندی می‌شود.
وصیت‌نامه دست‌نویس یا خودنوشت
در این وصیت‌نامه، شخص وصیت خودش را با دست خط خود روی یک برگه معمولی یادداشت می‌کند. معمول ترین نوع وصیت نامه تا چند دهه پیش همین نوع بوده است.
وصیت‌نامه رسمی
شخص قبل از مرگ خود این وصیت‌نامه را در دفاتر اسناد رسمی ثبت می‌کند و اعتبار آن بیشتر از انواع دیگر است.
وصیت‌نامه سری
در این نوع وصیت‌نامه ابتدا شخص به‌صورت دست‌نویس وصیت خود را می‌نویسد و آن را در اداره ثبت قرار می‌دهد. در این حالت مامور رسمی بعد از دریافت وصیت‌نامه باید تسلیم را تایید کند و رسید را به شخص تحویل دهد.
اعتبار وصیت‌نامه شفاهی
وصیت‌نامه شفاهی یکی دیگر از انواع وصیت‌نامه است. بهترین راه نوشتن وصیت است؛ اما در برخی از موارد مانند زلزله، جنگ، بیماری و… که فرد توانایی نوشتن وصیت خود را ندارد، می‌تواند وصیت خود را به‌صورت شفاهی بازگو کند.
لازم به ذکر است که برای داشتن اعتبار وصیت‌نامه شفاهی به دو نفر شاهد نیاز بوده تا یکی از آنها مفاد ذکرشده در وصیت را به‌صورت کامل و با درج تاریخ کامل به حضور ورثه تحویل دهد. اگر فرد پس از طبیعی شدن وضعیت و عادی شدن جریان در قید حیات باشد، باید وصیت‌نامه را بنویسد و مراحل قانونی آن را طی کند.
اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس چگونه سنجیده می‌شود؟
وصیت‌نامه دست‌نویس باید حتما با خط شخص وصیت‌کننده نوشته شده باشد؛ درصورتی‌که شخص بی‌سواد بوده و توانایی نوشتن نداشته باشد باید نوشته دارای تاریخ کامل و دقیق مانند درج روز، ماه و سال باشد. در غیر این صورت هیچ‌گونه اعتباری نخواهد داشت. همچنین دادگاه، در آگهی که برای تصدیق حصر وراثت و یا تصفیه ترکه انجام می‌شود، به‌صورت زیر بیان می‌کند:
«هرکس وصیت‌نامه‌ای از متوفی که نزد او است، باید در مدت سه ماه به دادگاهی که آگهی نموده بفرستد و پس از گذشت این مدت هر وصیت‌نامه‌ای (جز وصیت‌نامه رسمی و سری) ابراز شود، فاقد اعتبار خواهد بود».
بررسی اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس در قانون
این قسم از وصیت‌نامه نوعی سند عادی است که همه اشخاصی که نام آنها در وصیت‌نامه ذکرشده است مانند ورثه و… امکان تردید در اصل بودن آن را دارند. در این زمان موصی‌له وظیفه اثبات اصل بودن وصیت‌نامه و اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس را با توجه به ضوابط و شرایط ویژه بر عهده دارد.
بعد از اثبات اصالت وصیت‌نامه و روشن شدن حقیقت برای همه، اگر فردی اعتراض به‌درستی تاریخ و… داشته باشد، باید در نزد قاضی با استفاده از اسناد و مدارک اشتباه بودن و همچنین صحت وصیت‌نامه را اثبات کند. توجه داشته باشید که با توجه به ماده 278 قانون امور حسبی زمانی وصیت‌نامه دست‌نویس اعتبار دارد که شخص وصیت‌کننده تمامی آن را با دستخط خود نوشته باشد و همچنین نوشته دارای تاریخ دقیق مانند روز، ماه و سال باشد.
وصیت‌نامه دست‌نویس چه معایبی دارد؟
نوشتن وصیت‌نامه دست‌نویس معایب و مشکلات خود را به دنبال دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مشکلی که این نوع وصیت‌نامه دارد این است که هریک از ورثه می‌توانند نسبت به سهم‌الارث خود اعتراض کرده و ادعا کنند که در آن وصیت‌نامه جعل صورت گرفته است. به‌عبارت‌دیگر اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس هنگامی است که هیچ‌یک از وراث اعتراضی به وصیت‌نامه نداشته باشند. درواقع اگر هریک از وراث اعتراض داشته و رضایت کاملی به آن نداشته باشند، وصیت‌نامه قابل تنفیذ بوده و قاضی باید برای عدم تنفیذ یا تنفیذ آن تصمیمی را اتخاذ کند.
این نوع وصیت‌نامه بیشتر برای افراد باسواد مناسب است که نسبت به قوانین علم کافی داشته باشند تا بتوانند با دستخط خود وصیت‌نامه معتبری را تنظیم کنند. توجه داشته باشید که افراد بی‌سواد نیز می‌توانند با استفاده از روش‌های دیگر مانند وصیت‌نامه شفاهی، وصیت خود را به ورثه اعلام کنند.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم به بررسی اعتبار وصیت‌نامه دست‌نویس و نکات مهم آن بپردازیم. درواقع وصیت‌نامه سند و مدرکی است که شخص قبل از فوت خود آن را برای بازماندگان به‌جای می‌گذارد و در آن اموال و دارایی‌های خود را در بین ورثه خود تقسیم می‌کند. وصیت‌نامه انواع مختلفی دارد که از جمله آنها می‌توان وصیت‌نامه رسمی، دست‌نویس یا خود نوشت، شفاهی و سری را نام برد.
لازم به ذکر است که وصیت‌نامه دست‌نویس هنگامی اعتبار و ارزش دارد که فرد تمام کلمات آن را با دستخط خود نوشته باشد و تاریخ کامل و دقیقی اعم از روز، ماه و سال در آن قید شده باشد. همچنین در صورت اعتراض هریک از وراث به وصیت‌نامه دیگر اعتباری نخواهد داشت و فرد باید صحت آن را در دادگاه و نزد قاضی اثبات کند.