برای افرادی که از تحصیلات تخصصی در زمینه حقوق برخوردار نیستند، ناآشنا بودن با اصطلاحات حقوقی باعث سردرگمی‌های متعددی خواهد شد. به طور معمول افراد غیرمتخصص در طول مدت دعوا و شکایت‌ها بیشتر با اصطلاحاتی روبرو می‌شوند که فهم و درک آنها سخت بوده و درنهایت باید با این اصطلاحات آشنا شوند.
عناوین مهم
یکی از همین اصطلاحات جرح و تعدیل گواه است که اتفاقا در شکایت‌های متفاوت هم به وفور به کار می‌رود. جرح گواه و تعدیل آن شامل موارد قانونی زیادی است که آشنایی با آنها کمک‌کننده است. در ادامه به زبانی ساده به توضیح کامل این اصطلاح و معنی دقیق هر کلمه آن می‌پردازیم.
مفهوم ساده جرح و تعدیل گواه
اصطلاح جرح و تعدیل گواه در واقع دارای دو جبهه مخالف است که به دو بخش جرح گواه و تعدیل گواه تقسیم می‌شود. این اصطلاح به معنی ادعای عدم برخورداری از شرایط قانونی برای شهادت، بر علیه شخصی در دادگاه است و ادعای جرح از سمت فردی که بر علیه او شهادت می‌دهند طرح می‌شود.
همچنین در بخش تعدیل گواه، پس از جرح، در واقع شاهد می‌تواند به اثبات برخورداری از شرایط قانونی برای شهادت در دادگاه در مدت زمان مشخصی بپردازد. توضیح دقیق و جزیی جرح و تعدیل گواه به صورت زیر است.
· جرح به چه معنا است؟
سنجیدن صلاحیت فردی که در دادگاه شهادت می‌دهد، طبق قوانینی مشخص می‌شود. اگر شخصی دارای شرایط قانونی برای شهادت دادن نباشد، طرف مقابل دعوا می‌تواند برای زیر سوال بردن شاهد و شهادتی که بر علیه او داده می‌شود اقدام کند. این اقدام جرح نام دارد.
طبق ماده 191 قانون مجازات اسلامی، به اعتراض کردن، شاهد آوردن برای فقدان صلاحیت شاهد و همچنین هر نوع اقدام اعتراضی علیه حقانیت شاهد و شهادت، از سوی جبهه مخالف دعوی، جرح گفته می‌شود.
· گواه در دادگاه به چه عملی گفته می‌شود؟
در طول برگزاری جلسات دادگاه رسیدگی به پرونده‌های کیفری و حقوقی که برای بررسی دعاوی مالی و غیرمالی برگزار می‌شود، شهادت یا گواه یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ادله اثبات دعوا است. طی این راهکار، شخص یا اشخاصی برای اثبات موضوعی در دادگاه به نفع یکی از طرفین دعوا حاضر شده و شهادت می‌دهند.
گواه یا همان شهادت، در دادرسی عادلانه نقش بسیار موثری دارد و شهادت دروغ هم با مجازات همراه است. برای جلوگیری از ضایع شدن حق طرفین دعوا، قوانینی برای روند انجام شهادت در نظر گرفته می‌شود که یکی از معروف‌ترین آنها جرح و تعدیل گواه است.
· تعدیل چیست؟
زمانی که فردی در دادگاه از سمت طرف مخالف دعوی، از نظر شرایط مجاز بودن به انجام گواه رد صلاحیت شود، آن فرد می‌تواند با معرفی شاهد شرعی دیگری و روش‌های دیگر مثل اعتراض، به اثبات عدالت گواه خود بپردازد. به این عمل تعدیل گواه برای جرح شده گفته می‌شود.
مهلت اقدام به جرح و تعدیل گواه چقدر است؟
برای انجام تمام اقداماتی که در بررسی و اجرای پرونده‌های کیفری و حقوقی انجام می‌شود، مهلتی تعیین می‌شود. جرح و تعدیل گواه هم از این موضوع مستثنی نیست.
- برای جرح گواه طبق ماده 193 قانون مجازات اسلامی، قبل از فرا رسیدن جلسه برای اجرای شهادت، زمان اصلی ادعای جرح شاهد شرعی است. اگر پس از شهادت هم موجبات جرح مشخص شود، تا پیش از صدور حکم، مهلت برای جرح شهادت وجود خواهد داشت و دادگاه به بررسی موضوع جرح و اتخاذ تصمیم می‌پردازد.
- مهلت تعدیل گواه هم طبق ماده 193، پس از جرح گواه و تا زمان صدور حکم نهایی دادگاه خواهد بود.
قوانین اساسی برای حقانیت گواه
طبق ماده 230 قانون آیین دادرسی، تعداد و جنسیت شاهدان برای اثبات دعاوی حقوقی گوناگون، مشخص شده است. علاوه بر این، شرایط واجب برای مورد قبول بودن گواه شاهدان طبق ماده 1313 قانون مدنی به شرح زیر است و در صورت عدم برخورداری از این شرایط می‌توان درخواست جرح گواه کرد.
- بلوغ؛ در قوانین کشور ایران دختران پس از داشتن 9 سال قمری و پسران پس از گذراندن 14 سال قمری بالغ محسوب شده و می‌توانند در دادگاه شهادت دهند.
- عدالت؛ عادل کسی است که در جامعه اهل فساد و جرایم متعدد نباشد. در واقع عدالت بر عدم مرتکب شدن به گناهان کبیره و عدم تکرار در انجام گناهان صغیره دلالت دارد.
- طهارت مولود؛ حلال‌زاده بودن از ارکان اساسی مجاز شدن به شهادت در دادگاه است، یعنی فرد باید از طریق ازدواج زن و مردی که به صورت شرعی و قانونی ازدواج کرده‌اند، متولد شده باشد.
- ایمان؛ شرایط ایمان تقریبا مشابه با عدالت است. در نظر برخی علما ادیان شیعه هم، اعتقاد به ظهور مهدی موعود (عج) اصل برخورداری از ایمان خواهد بود.
- عقل؛ در این قانون شاهد نباید کم‌حافظه بوده و یا درگیر با بیماری‌های ذهنی باشد. مجنون نبودن شاهد یک شرط اساسی برای شهادت در دادگاه می‌باشد.
- عدم اشتغال به تکدی و ولگرد نبودن؛ در صورتی که شاهد به گدایی و ولگردی اشتغال داشته باشد، گواه او قابل جرح است.
- عدم ذی‌نفع بودن؛ شخصی که در دادگاه شهادت می‌دهد، نباید در نتیجه رای دادگاه نفعی ببرد. اگر فرد برای حصول نفع شخصی بخواهد در دادگاه شهادت دهد، گواه او قابل جرح خواهد بود.
احراز عدالت شاهد به چه صورتی انجام می‌پذیرد؟
عدالت شاهد از 3 طریق قابل اثبات است که در صورت انجام پذیرفتن یکی از این سه شرط، عدالت شاهد تایید می‌شود.
- علم قاضی پرونده؛ اولین راه برای احراز عدالت این است که قاضی شخصا با در نظر داشتن حسن ظاهر شاهد، انجام افعال واجب، ترک اعمال حرام و همچنین شرکت در جماعات، به عدالت شاهد رای دهد.
- شیاع؛ شهرت و میثاقی که شاهد از آن برخوردار باشد و باعث اطمینان به عدالت شاهد شود.
- شاهد بر گواه؛ حداقل دو نفر فرد معلوم‌الحال که بر عدالت گواه شاهد نزد قاضی شهادت بدهند، برای احراز عدالت شاهد نیاز است.
در پایان
به طور کلی اصطلاحاتی که در محیط دادگاه و مراکز حقوقی استفاده می‌شوند، ممکن است برای افراد غیرمتخصص واضح و قابل درک نباشد. سعی کردیم در این مطلب به مفهوم جرح و تعدیل گواه به بیانی ساده بپردازیم و به مواردی که بر آنها تاثیر می‌گذارند و شرایط امکان جرح گواه و تعدیل آن نیز پرداختیم.
با روش‌هایی برای احراز حقانیت گواه و اطمینان از شهادت شاهد هم آشنا شدیم. همچنین مهلت اقدام به جرح گواه و تعدیل آن هم طبق قوانین عنوان شد. افرادی که در شرایط اقدام به جرح و تعدیل گواه قرار دارند، می‌توانند با آگاهی از همین نکات و با کمک یک وکیل حقوقی، به روش صحیح اقدام کنند.
