نفقه چیست ؟
در زندگی مشترک، تعهدات و وظایفی بر عهده زوجین قرار می‌گیرد تا کانون گرم خانواده را حفظ کنند. یکی از این تعهدات مهم، تأمین نیازهای متعارف و متناسب زن توسط شوهر است که در قالب نفقه شناخته می‌شود.
ماده 1107 قانون مدنی، نفقه را به طور دقیق تعریف می‌کند: “نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.”
به بیان ساده، نفقه چتری حمایتی برای زن است که شامل موارد زیر می‌شود:
- مسکن: زن مستحق سکونت در مسکنی متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- پوشاک: زن مستحق پوشاکی متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- غذا: زن مستحق غذای متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- اثاث منزل: زن مستحق اثاث منزل متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- هزینه‌های درمانی و بهداشتی: زن مستحق دریافت هزینه‌های درمانی و بهداشتی متناسب با نیاز خود است.
- خادم: در صورتی که زن به واسطه نقصان یا مرض، نیاز به خادم داشته باشد، شوهر موظف به تأمین خادم برای او است.
نفقه در لغت به معنی هزینه و خرجی است و در اصطلاح، عبارت است از مالی که برای ادامه زندگی، صرف مخارج ضروری همسر و فرزندان، خویشاوندان و مانند آنها می‌شود.
بیشتر بخوانید : چگونگی تعیین نفقه
انواع نفقه
- نفقه زوجه: شامل تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
- نفقه فرزند: شامل تمام نیازهای ضروری فرزند مانند خوراک، پوشاک، مسکن، آموزش و پرورش و درمان است.
- نفقه والدین: در صورتی که پدر و مادر توانایی مالی نداشته باشند، فرزندان موظف به پرداخت نفقه آنها هستند.
- نفقه خویشاوندان: در برخی موارد، خویشاوندان نزدیک مانند برادر و خواهر، نیز مستحق دریافت نفقه هستند.
شرایط وجوب نفقه:
- توانایی مالی نفقه دهنده: نفقه دهنده باید توانایی مالی پرداخت نفقه را داشته باشد.
- عدم تمکن مالی نفقه گیرنده: نفقه گیرنده باید توانایی مالی تأمین نیازهای خود را نداشته باشد.
- تمکین: در مورد نفقه زوجه، زن باید مطیع شوهر خود باشد و از او تمکین کند.
نحوه مطالبه نفقه:
- مطالبه نفقه از طریق دادگاه: می‌توان با مراجعه به دادگاه خانواده، نفقه را مطالبه کرد.
- مطالبه نفقه از طریق دفاتر اسناد رسمی: می‌توان با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، و تنظیم سند تعهد پرداخت نفقه، شخص را به پرداخت نفقه ملزم کرد.
مجازات عدم پرداخت نفقه:
- ترک انفاق: در صورت عدم پرداخت نفقه زوجه، شوهر به مجازات ترک انفاق محکوم می‌شود.
- ضمانت اجرای مدنی: در صورت عدم پرداخت نفقه، می‌توان از طریق مراجع قضایی، نفقه معوقه را مطالبه کرد.
بررسی شرایط و مصادیق نفقه زوجه، تمکین و عدم تمکین، و راهکارهای مطالبه نفقه
نفقه زوجه:
نفقه زوجه شامل تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
شرایط وجوب نفقه زوجه:
- عقد نکاح دائم: نفقه فقط در عقد نکاح دائم واجب است.
- تمکین: زن باید مطیع شوهر خود باشد و از او تمکین کند.
- عدم تمکن مالی زن: زن باید توانایی مالی تأمین نیازهای خود را نداشته باشد.
مصادیق نفقه:
- مسکن: زن مستحق سکونت در مسکنی متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- پوشاک: زن مستحق پوشاکی متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- غذا: زن مستحق غذای متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- اثاث منزل: زن مستحق اثاث منزل متناسب با شان و منزلت خود و در خور عرف و عادت محل است.
- هزینه‌های درمانی و بهداشتی: زن مستحق دریافت هزینه‌های درمانی و بهداشتی متناسب با نیاز خود است.
- خادم: در صورتی که زن به واسطه نقصان یا مرض، نیاز به خادم داشته باشد، شوهر موظف به تأمین خادم برای او است.
تمکین:
تمکین به دو نوع عام و خاص تقسیم می‌شود:
- تمکین عام: تمکین عام به معنای اطاعت زن از شوهر در امور مربوط به زندگی مشترک مانند حسن معاشرت، حفظ و اداره منزل، و تمکین در روابط عاطفی و جنسی است.
- تمکین خاص: تمکین خاص به معنای تمکین زن از شوهر در روابط جنسی است.
عدم تمکین:
عدم تمکین به معنای عدم انجام وظایف زناشویی توسط زن است.
راهکارهای مطالبه نفقه:
-
مطالبه نفقه از طریق دادگاه:
- مراجعه به دادگاه خانواده
- ارائه دادخواست مطالبه نفقه
- ارائه مدارک و شواهد دال بر تمکین و عدم تمکن مالی
- تعیین میزان نفقه توسط کارشناس
- صدور حکم توسط دادگاه
-
مطالبه نفقه از طریق دفاتر اسناد رسمی:
- مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی
- تنظیم سند تعهد پرداخت نفقه
- ثبت تعهد در سامانه ثبت اسناد و املاک کشور
- امکان مطالبه نفقه معوقه از طریق مراجع قضایی
شرایط و نحوه پرداخت نفقه والدین
شرایط واجب شدن نفقه والدین:
- عدم تمکن مالی والدین: پدر و مادر باید توانایی مالی تأمین نیازهای خود را نداشته باشند.
- توانایی مالی فرزند: فرزند باید توانایی مالی پرداخت نفقه را داشته باشد.
- نسب: نفقه فقط به والدین نسبی (پدر و مادر واقعی) تعلق می‌گیرد.
نحوه پرداخت نفقه والدین:
- توافق: در صورت توافق بین فرزندان، نفقه به طور مساوی بین آنها تقسیم می‌شود.
- حکم دادگاه: در صورت عدم توافق بین فرزندان، هر یک از آنها می‌توانند با مراجعه به دادگاه خانواده، نفقه والدین خود را مطالبه کنند.
- میزان نفقه: میزان نفقه توسط کارشناس و با در نظر گرفتن وضعیت مالی فرزندان، نیازهای والدین، و عرف و عادت محل تعیین می‌شود.
بررسی میزان نفقه فرزند، شرایط پرداخت آن، و ضمانت اجراها
میزان نفقه فرزند:
میزان نفقه فرزند با توجه به وضعیت مالی پدر، نیازهای فرزند، و عرف و عادت محل تعیین می‌شود.
عوامل مؤثر در تعیین میزان نفقه:
- سن فرزند: هر چه سن فرزند بیشتر باشد، نیازهای او نیز بیشتر خواهد بود و به تبع آن، میزان نفقه نیز افزایش می‌یابد.
- وضعیت سلامتی فرزند: در صورتی که فرزند بیمار یا معلول باشد، نیازهای او بیشتر خواهد بود و به تبع آن، میزان نفقه نیز افزایش می‌یابد.
- وضعیت تحصیلی فرزند: در صورتی که فرزند در حال تحصیل باشد، هزینه‌های تحصیلی او نیز باید در نظر گرفته شود.
- وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده: میزان نفقه باید متناسب با شان و منزلت خانواده باشد.
شرایط پرداخت نفقه فرزند:
- پدر موظف به پرداخت نفقه فرزند خود است.
- در صورت فوت پدر، جد پدری موظف به پرداخت نفقه فرزند است.
- در صورت عدم تمکن مالی پدر یا جد پدری، مادر موظف به پرداخت نفقه فرزند است.
- در صورت عدم تمکن مالی پدر، مادر، و جد پدری، سایر خویشاوندان نسبی موظف به پرداخت نفقه فرزند هستند.
ضمانت اجراهای عدم پرداخت نفقه:
- در صورت عدم پرداخت نفقه فرزند، می‌توان از طریق مراجع قضایی، نفقه را مطالبه کرد.
- پدر در صورت عدم پرداخت نفقه فرزند، به مجازات ترک انفاق محکوم می‌شود.
- در صورت فوت پدر، ورثه او موظف به پرداخت نفقه فرزند هستند.
مجازات عدم پرداخت نفقه
مجازات عدم پرداخت نفقه توسط مرد :
- ترک انفاق: در صورت عدم پرداخت نفقه زوجه، شوهر به مجازات ترک انفاق محکوم می‌شود.
- مجازات ترک انفاق: حبس از سه ماه و یک روز تا پنج ماه است.
مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند:
- مطالبه نفقه از طریق مراجع قضایی: در صورت عدم پرداخت نفقه فرزند، می‌توان از طریق مراجع قضایی، نفقه را مطالبه کرد.
- مجازات عدم پرداخت نفقه: در حال حاضر، قانون مجازاتی برای عدم پرداخت نفقه فرزند در نظر نگرفته است.
مجازات عدم پرداخت نفقه والدین:
- مطالبه نفقه از طریق مراجع قضایی: در صورت عدم پرداخت نفقه والدین، می‌توان از طریق مراجع قضایی، نفقه را مطالبه کرد.
- مجازات عدم پرداخت نفقه: در حال حاضر، قانون مجازاتی برای عدم پرداخت نفقه والدین در نظر نگرفته است.
برای مشاوره با وکیل طلاق توافقی کلیک کنید
سوالات متداول
سوالات متداول در خصوص نفقه زوجه:
- نفقه زوجه شامل چه مواردی می‌شود؟
نفقه زوجه شامل تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، پوشاک، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.
- در چه صورت زن مستحق نفقه است؟
زن در صورت تمکین عام و خاص مستحق نفقه است.
- در صورت عدم تمکین زن، آیا شوهر موظف به پرداخت نفقه است؟
در صورت عدم تمکین عام زن، شوهر موظف به پرداخت نفقه نیست. اما در صورت عدم تمکین خاص، به نظر برخی از مراجع، شوهر موظف به پرداخت نصف نفقه است.
- چگونه می‌توان نفقه زوجه را مطالبه کرد؟
می‌توان از طریق مراجع قضایی و یا تنظیم سند تعهد پرداخت نفقه در دفاتر اسناد رسمی، نفقه زوجه را مطالبه کرد.
سوالات متداول در خصوص نفقه فرزند:
- چه کسی موظف به پرداخت نفقه فرزند است؟
در درجه اول، پدر موظف به پرداخت نفقه فرزند است. در صورت فوت پدر، جد پدری و سپس مادر و در نهایت سایر خویشاوندان نسبی موظف به پرداخت نفقه فرزند هستند.
- میزان نفقه فرزند چگونه تعیین می‌شود؟
میزان نفقه فرزند با توجه به وضعیت مالی پدر، نیازهای فرزند، و عرف و عادت محل تعیین می‌شود.
- تا چه زمانی پدر موظف به پرداخت نفقه فرزند است؟
تا زمانی که فرزند به سن بلوغ و استقلال مالی نرسیده باشد، پدر موظف به پرداخت نفقه او است.
